در سال‌های اخیر، به دلیل نقشی که در القای تاخیر در پیری میوه و کنترل اختلالات فیزیولوژیکی ایفا می‌کند، کلسیم بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. کلسیم نقش اساسی در تنظیم انتقال یونی، فعالیت آنزیم‌ها، پایداری دیواره سلولی و فرآیندهایی که منجر به حفظ یکپارچگی ساختاری و عملکردی غشای گیاه می‌شود، ایفا می‌کند.
فهرست مطالب
نقش کلسیم در گوجه فرنگی چیست؟
کمبود کلسیم در گوجه فرنگی یکی از مشکلاتی است که ممکن است کشاورزان با آن مواجه شوند. در این مقاله در مورد کمبود کلسیم در گوجه فرنگی، علاپم کمبود کلسیم در گوجه فرنگی، درمان کمبود کلسیم در گوجه فرنگی و بهترین کود کلسیم برای گوجه فرنگی مطالعه می‌کنید. یکی از مهمترین عناصر مورد نیاز در رشد گوجه فرنگی، کلسیم می‌باشد.
کلسیم برای گوجه فرنگی
کلسیم ساختار و وظایف غشای سلولی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و با متصل کردن پروتئین‌های دارای نقش آنزیمی و غیر آنزیمی به فسفولیپیدهای غشای سلولی، ایفای نقش می‌کند. بدین ترتیب از فعالیت آنزیم‌های تولیدکننده اتیلن که ساختار پروتئینی دارند و به غشای سلولی متصل هستند، می‌کاهد. در نهایت با تولید اتیلن کمتر که تحریک کننده فعالیت آنزیم‌های هیدرولیزکننده دیواره سلولی است، دیواره سلولی کمتر تخریب می‌شود. در نتیجه میوه‌های حاوی کلسیم سفت باقی می‌مانند.
کلسیم علاوه بر حضور در ساختار و غشای سلولی به عنوان یک پیام رسان ثانویه ایفای نقش می‌کند. نقش پیام رسان کلسیم در برگیرنده پاسخ به تنش‌های ناشی از عوامل فیزیولوژیک و کمک به جذب سایر عناصر غذایی در گیاهان است. همچنین در تنظیم فعالیت‌های سلولی مانند یک هورمون عمل می‌کند. کار آن تنظیم پمپ‌های پروتئینی است که کار جذب و انتقال سایر عناصر غذایی را در ریشه و سرتاسر گیاه برعهده دارند.
از بارزترین اثر کمبود کلسیم در گوجه فرنگی عارضه فیزیولوژیکی پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی است.
عوامل موثر در کمبود کلسیم در گوجه فرنگی چیست؟
گوجه فرنگی محصول بسیار مهمی در سرتاسر دنیاست. این گیاه در ایران، دومین صیفی از نظر اهمیت است و مساحت قابل توجهی از کشت صیفی جات را به خود اختصاص داده است. کیفیت میوه گوجه فرنگی برای مصرف، به ظاهر، سفتی بافت، ماده خشک و مزه گوجه بستگی دارد. صفت ظاهری شامل رنگ، شکل، اندازه و عاری بودن میوه از نظر ناهنجاری‌های فیزیولوژیکی می‌شود.
ناهنجاری‌های فیزیولوژیک بسیار مهم است و نه تنها بر روی ظاهر میوه تاثیر می‌گذارد، بلکه بر روی عملکرد و انبارمانی میوه نیز موثر است. یکی از مهمترین عناصر در گوجه فرنگی کلسیم است که کمبود کلسیم در گوجه فرنگی علائمی را با خود به همراه دارد. در ادامه این عوامل را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
آشنایی با عوامل موثر در کمبود کلسیم در گوجه فرنگی:
عواملی که می‌تواند باعث ناهنجاری فیزیولوژیکی در گوجه شوند عبارتند از:
ژنتیک رقم
پاتوژن‌ها و آفات
عملیات زراعی مانند هرس
تغییرات محیطی مثل دما و رطوبت
کمبود یا زیادی مواد معدنی خاک
PH بالا و زهکشی ضعیف خاک
عدم تعادل و توازن بین مواد غذایی در خاک
لذا لازم است با تشخیص عوارض و شناخت عوامل به وجود آورنده آن‌ها، تا حد امکان و با کنترل شرایط محیطی، این اختلالات فیزیولوژیکی را کاهش داد. کلسیم یکی از مهمترین عناصر غذایی مورد نیاز گوجه فرنگی است که کمبود آن منجر به حساسیت این گیاه به تنش‌های محیطی و عوامل زنده می‌شود.
علائم کمبود کلسیم در گوجه فرنگی
کمبود کلسیم در گوجه فرنگی به صورت خشکیدگی نوک برگ‌ها و پوسیدگی گلگاه نمایان می‌شود. رایج‌ترین علائم کمبود کلسیم در گوجه فرنگی شامل محدودیت رشد، کاهش آماس سلولی، رنگ سبز تیره برگ‌های کوچک که بعد از مدتی زرد، نارنجی یا ارغوانی می‌شود. میانگره‌های کوچک، پیچیدن برگ‌ها و تا شدن آن‌ها، سوختن حاشیه برگ‌ها و سرخشکیدگی برگ‌ها می‌باشد. در شرایط کمبود کلسیم، توسعه ریشه ضعیف و ریشه‌های جانبی کم می‌شوند و مراحل تشکیل و رسیدن، کند پیش می‌رود.
کلسیم با استقرار در دیواره سلولی به عنوان اتصال دهنده بین مولکولی به ترکیبات تیغه میانی ثبات می‌بخشد. کاهش کلسیم باعث کاهش میزان نرمی بافت میوه می‌گردد. مهمترین علامت کمبود کلسیم در گوجه فرنگی، سیاه شدن انتهای میوه است. در برگ گیاهانی که دچار کمبود کلسیم هستند، نکروز در اطراف ناحیه ی مرکزی برگ به وجود می‌آید. انتقال پذیری بسیار کم کلسیم، به عنوان یک عنصر غیر متحرک، یکی از عوامل اصلی ابتلا به کمبود کلسیم است.
در اثر این عارضه در گوجه فرنگی، قسمت‌های آسیب دیده، خشک و چروکیده می‌گردد و سطح زخم‌ها،ظاهری شبیه به چرم گرفته و به رنگ قهوه ای تیره تا سیاه در می‌آید. در آخر هم بخش‌های آسیب دیده مورد حمله پاتوژن‌های ثانویه (عوامل بیماری زا) قرار می‌گیرد و منجر به پوسیدگی و فاسد شدن میوه می‌شود.
عارضه پوسیدگی گلگاه به طور کلی در گوجه فرنگی، بادمجان، فلفل و هندوانه مشاهده می‌شود.
چرا کمبود کلسیم در گوجه اتفاق می‌افتد؟
به طور کلی کمبود کلسیم در گوجه فرنگی، باعث بروز عارضه پوسیدگی گلگاه گوجه می‌شود. مهمترین دلیل آن، غیر متحرک بودن این عنصر در این گیاه و انتقال آن است. بنابراین دلایل کمبود کلسیم و به وجود آمدن این عارضه مشابه هم است.
علائم به وجود آمدن اختلال پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی:
دمای بالا
تنش شوری و خشکی
کم آبیاری یا آبیاری نامنظم
قطع شدن ریشه‌ها به هر دلیلی
غلظت بالای عناصر منیزیم و پتاسیم در گیاه گوجه فرنگی
مصرف بیش از حد کودهای ازته و به ویژه فرم آمونیومی ازت، باعث تجمع کلسیم در بافت‌های برگ گوجه و در نتیجه بروز علائم کمبود کلسیم در میوه می‌شود.
نوع رقم گوجه در حساسیت به این ناهنجاری فیزیولوژیکی موثر است. به طوری که ارقامی با میوه‌های کشیده، حساس‌تر هستند.
کلسیم نقش ویژه‌ای در کنترل شوری و عوارض آن در گوجه فرنگی دارد. یکی از اثرات منفی تنش شوری بر روی گیاهان، برهم زدن تعادل عناصر غذایی مهم از جمله پتاسیم، آهن و کلسیم است. غلظت این عناصر تحت میزان سدیم و کلسیم خارج سلولی می‌باشد. تامین مقدار کافی کلسیم در محیط‌های شور عامل مهمی در کنترل شدت سمیت یون‌های ویژه نظیر سدیم و کلر در گیاهان حساس می‌باشد.
افزایش شوری نیز، موجب بروز بیماری پوسیدگی گلگاه در گوجه فرنگی شده است که ناشی از کاهش انتقال کلسیم به میوه گوجه فرنگی می‌گردد. در جدول زیر کاهش عملکرد ناشی از افزایش شوری خاک و آب آورده شده است.
درصد کاهش
میزان شوری خاک (دسی زیمنس بر متر)
میزان شوری آب (دسی زیمنس بر متر)
0
کمتر از 2/5
کمتر از 1/7
10
3/5
2/3
25
5
3/4
50
7/5
5
درمان کمبود کلسیم در گوجه فرنگی
تغذیه مناسب
استفاده منظم از شوری زداهای مناسب در خاک‌های شور
استفاده از آب شیرین برای محلول پاشی‌ها و تزریق کلسیم
استفاده به میزان نیاز و بهینه از کودهای قلیایی مانند کودهای پتاس بالا
تزریق کودهای محتوی کلسیم از جمله نیترات کلسیم که مصداق بهترین کود کلسیم برای گوجه فرنگی است.
در مناطقی که عامل محدود کننده جذب کلسیم، شوری است، می‌توان از محلول پاشی کلرور سدیم با غلظت 10 در 1000 لیتر آب در سه مرحله با فاصله زمانی هر 3 هفته یکبار، استفاده کرد.
آبیاری منظم: هیچ وقت محلول پاشی و تامین کودی به تنهایی نمی‌تواند تامین کننده کلسیم باشد. لازمه آن، آبیاری منظم و به اندازه باشد، مخصوصا در ارقام زودرسی که سطح برگ کمتری دارند.
محلول پاشی مرتب کود کلسیم بور (برای اینکه احتمال رفع کمبود افزایش یابد بهتر است کودهای کلسیم بور، آن هم به طوری که اکثر برگ‌ها و بوته مورد پاشش محلول قرار گیرند، استفاده شود. البته می‌توان از کودهای کلسیم درصد بالا، مثلا 20 درصد هم استفاده کرد. اما ممکن است کارایی کلسیم بور را نداشته باشد).
بهترین کود کلسیم برای گوجه فرنگی چیست؟
کود کلسیم برای گوجه فرنگی یکی از روش‌های درمان کمبود کلسیم در گوجه فرنگی می‌باشد. چند مورد از کودهای کلسیمی که خیلی خوب جواب می‌دهد عبارتند از:
کود یارا ترا کلسینت (تزریقی)
کود یارا ویتا ( محلول پاشی)
کود نیترات کلسیم شرکت هلیو ( تزریقی)
کود کلسیم 36% شرکت گرین ( محلول پاشی)
با استفاده از این کودها که جزو بهترین کود کلسیم برای گوجه فرنگی هستند کمبود کلسیم را از بین ببرید و گوجه پربارتری را نسیب خود کنید. برای دانستن اطلاعات بیشتر درباره سایر عناصر غذایی مورد نیاز گوجه، درمان آن‌ها (مثل کمبود روی در گوجه فرنگی) و به طور کلی کوددهی و تغذیه آن، می‌توانید به مقاله ای در همین راستا مراجعه کنید.
آخرین دیدگاه‌ها