جدول اختلاط کودهای شیمیایی کشاورزی

آشنایی با جدول اختلاط کودهای شیمیایی

برای آشنایی با جدول اختلاط کودهای شیمیایی خواندن این مقاله کمک زیادی به شما می‌کند. اختلاط کود موضوعی است که کشاورزان حرفه‌ای از اهمیت آن جهت دستیابی به محصول بیشتر و سودآورتر استفاده می‌کنند. برخی از ترکیبات جدول کود با هم ناسازگارند و نباید با هم مخلوط شوند. اختلاط این کودها با هم باعث ایجاد ترکیبات نامحلول در آب می‌شود. مقدار مصرف کود و نحوه اختلاط کودهای مختلف را در ادامه با هم مورد بررسی قرار می‌دهیم.

بحث اختلاط کود به اندازه میزان مصرف کود برای کشاورزان اهمیت دارد. پس از خواندن این مقاله شما در مورد اصول مخلوط کردن کودها، واکنش کودهای مختلف با یکدیگر، مزایا و مضرات مصرف کودها با هم اطلاعات زیادی کسب می‌کنید. در پایان انتظار می‌رود با رعایت این توصیه‌ها میزان برداشت و کیفیت محصول مورد نظر شما افزایش یابد. از بروز مشکلات ناشی از سو مدیریت مصرف کود و در نتیجه تخریب بالقوه محیط زیست جلوگیری شود. جدول اختلاط کودها نیز می‌تواند در این زمینه به شما کمک کند.

پیشنهاد نویسنده: کود هوموس چیست؟

قبل از استفاده از هر نوع کود مرغی، کود گوسفندی و سایر کودها لازم است که خاک شما آزمایش شود. در این صورت می‌توانید به راحتی نوع و فرمول متناسب با گیاهان خود را انتخاب کنید. در عوض گیاهان با گل‌های بیشتر و میوه‌ها بزرگتر و با کیفیت تر به شما پاداش می‌دهند.

اهمیت جدول اختلاط کودها چیست؟

اختلاط کودها موضوعی است که کشاورزان حرفه‌ای از اهمیت آن جهت دست‌یابی به محصول بیشتر و سودآورتر آگاه هستند. کشاورزان رعایت چند نکته خیلی ساده مواد غذایی مورد نیاز گیاهان را به بهترین نحو ممکن فراهم می‌کنند. همچنین در پایان فصل کشت برخلاف خیلی از کشاورزها از وضعیت بد کشاورزی نمی‌نالند.

چرا باید به عنوان یک کشاورز از اصول ترکیب کودها آگاه باشید؟

برخی از کشاورزان تمایل دارند یا مجبور می‌شوند برای صرفه جویی در زمان، چند کود را با هم ترکیب کنند. اما، در صورت مخلوط کردن ترکیبات متفاوت کودی؛ این کودها به روش‌های مختلف با یکدیگر واکنش نشان می‌دهند. بعضی از این ترکیبات با هم ناسازگار هستند و نباید با هم مخلوط شوند. اختلاط این کودها با هم غالبا باعث ایجاد ترکیبات نامحلول در آب می‌شود. در این شرایط کود در ته مخزن رسوب می‌کند.

پیشنهاد نویسنده: استفاده از کود دامی و مرغی

رسوب این ترکیبات علاوه بر اینکه از غذای گیاه شما کم می‌کند (نیاز غذایی گیاهان تامین نمی‌شود)، باعث ایجاد مشکلات جدی از جمله مسدود شدن سیستم آبیاری و سمیت برای گیاهان می‌شود. بنابراین بهتر است سازگاری مواد شیمیایی قبل از عملیات کوددهی بررسی شود.

حلالیت کود به چه صورت است؟

1. حلالیت کود در آب:

در سیستم کود آبیاری، کودی مناسب گیاه است که بتواند به راحتی در آب حل شود و به آسانی در دسترس گیاه قرار گیرد. زیرا ریشه فقط مواد محلول را جذب می‌کند. بنابراین قبل از کاربرد کود از طریق آب آبیاری (کوددهی) لازم است، با برخی از واقعیت‌ها و عوامل موثر بر حلالیت کودها آشنایی داشته باشید.

دمای آب:

مناسب بودن کود برای تزریق در سیستم آبیاری بستگی به بسیاری از خواص آن به ویژه حلالیت آن در آب دارد. حلالیت کود به درجه حرارت آبی که در آن حل می‌شود بستگی دارد و میزان حلالیت کود با دما تغییر می‌کند (جدول اختلاط کودهایا به نوعی جدول کودهای شیمیایی). هر چه دمای آب بالاتر باشد حلالیت کود بیشتر است و در دماهای پایین تر محلول کود باید رقیق تر باشد یا به اصطلاح در دمای پایین نسبت به دمای بالا میزان کود کمتری باید در آب حل کرد.

جدول کود شیمیایی میزان حلالیت کودهای مختلف براساس مقدار کود در یک لیتر آب را نشان می‌دهد:

به طور کلی کودهای اوره، نیترات آمونیوم، نیترات کلسیم، نیترات پتاسیم و فسفات آمونیوم به راحتی در آب حل می‌شوند. این کودها به طور گسترده در تهیه محلول کودهای تک غذایی و یا ترکیبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از عواملی که بر روی سرعت و انرژی لازم برای حل شدن کود تاثیر می‌گذارد، اندومتریک (دمای محلول در حین حل شدن کود کاهش می‌یابد) یا اگزومتریک (دمای محلول در حین حل شدن کود افزایش می‌یابد) بودن کود است.

به عنوان مثال بیشتر کودهای نیتروژن گرانوله اندومتریک هستند، یعنی هنگام حل شدن در آب گرمای آب را جذب می‌کنند. این امر باعث کاهش دمای آب و در نتیجه کاهش سرعت حل شدن کود می‌شود. مثال دقیق تر واکنش نیترات کلسیم است. حلالیت نیترات کلسیم در دمای 30 درجه سانتی گراد بالاست. اما این کود واکنش درون ریز (سرماده) قوی دارد و فقط 50 درصد آن در 5 دقیقه اول در آب حل می‌شود که منجر به افت دما از 30 درجه به 2 درجه سانتی گراد می‌شود.

این ویژگی می‌تواند غلظت مورد انتظار را در خط آبیاری کاهش دهد، زیرا بخشی از کود به صورت جامد و نامحلول در ته مخزن رسوب می‌کند. بنابراین در زمان کاربرد این کودها لازم است چند ساعت محلول در دمای محیط باقی بماند تا دمای آن افزایش یابد و تمام کود در آب حل شود.

پیشنهاد نویسنده: شیرابه کود مرغی

با توجه به نقش دما در حلالیت کودها، از نظر زمان در سال ممکن است، در تعیین میزان حلالیت کودها تاثیر بگذارد. در هوای سردتر مانند اوایل بهار و یا اواخر پاییز کود کمتری در آب خنک حل می‌شود و با افزایش دما میزان حلالیت کود بیشتر می‌شود بنابراین یک کود ممکن است در دمای تابستان کاملاً محلول باشد اما در زمستان از حالت محلول خارج شود و در مخزن رسوب کند.

سازگاری کود با آب آبیاری

پرورش دهندگان باید بدانند کدام نوع و کدام فرمولاسیون کود برای تزریق مناسب است برای درک اهمیت این موضوع به موارد زیر توجه بفرمایید:

نیتروژن:

منابع نیتروژن شامل اوره، نیترات آمونیوم، نیترات کلسیم، نیترات پتاسیم، سولفات آمونیوم و تیوسولفات آمونیوم محلول در آب هستند. در صورتی که از کودهای آمونیومی استفاده شود، کمبود منیزیم به چشم می‌خورد. برای نیترات‌ها این موضوع صادق نیست. این نکته در ارتباط با کودهای نیتراته حائز اهمیت است که استعمال زیاد آن‌ها، همچنین در نور کم و ضعیف، خطر تجمع نیترات در سبزیجات را زیاد می‌کند.

فسفر:

حلالیت فسفر

هیدروکسیل آپاتیت < اکتو کلسیم فسفات < کلسیم مونو هیدروژن فسفات < کلسیم دی هیدروژن فسفات

تولید آپاتیت فقط در خاک‌های با PH بیشتر از 7 ( PH>7) انجام می‌شود. تثبیت فسفات می‌تواند توسط آنیون‌های آلی و همچنین سیلیکات‌ها کم شود و در نتیجه جذب آن برای گیاه آسان‌تر گردد. ضمنا بعضی از میکروارگانیسم‌ها یا موجودات زنده می‌توانند فسفر را آزاد نمایند. برخی گیاهان نیز چنین توانایی دارند.

ساختمان خاک از رشد ریشه و همچنین جذب فسفات توسط گیاهان جلوگیری می‌کند. جذب فسفات در PH=4 سه برابر بیشتر از PH=7 می‌باشد. کوددهی ردیفی با فسفات در خاک‌هایی که شدیدا از نظر فسفات فقیر هستند، بسیار خوب است. دلیل این است که کود با حجم کمتری از خاک در تماس است و در نتیجه کمتر تثبیت می‌شود. کودهای فسفاته با کودهای حیوانی، دیرتر حالت تثبیتی به خود می‌گیرند.

انواع کودهای فسفاته به شرح زیر می‌باشد:

• سوپر فسفات شامل Ca₆, Ca₃P₂O₈, SIO₃Ca است.
• سوپر فسفات Ca(H₂PO₄)₂Ca که از هضم در خاک حاصل می‌شود.
• سوپر فسفات تریپل که از هضم فسفات توسط اسید فسفریک H₃PO₄ به وجود می‌آید.

بیشتر کودهای فسفره (از جمله آمونیوم فسفات و سوپر فسفات) حلالیت کمی در آب دارند و نباید در سیستم آبیاری تزریق شوند. بعضی دیگر از منابع فسفر از قبیل مونوآمونیوم فسفات، دی آمونیوم فسفات، مونو پتاسیم فسفات و اسید فسفریک قابلیت حل شدن در آب را دارند. با این حال اگر غلظت کلسیم در آب آبیاری بالا باشد، این عناصر رسوب می‌کنند. توصیه می‌شود از مصرف کودهای فسفره در آب‌های با غلظت بالای کلسیم جلوگیری شود.

بعضی از کشاورزان اسید فسفریک را در سیستم آبیاری قطره‌ای تزریق می‌کنند. این نحوه مصرف، علاوه بر تامین فسفر مورد نیاز گیاه، PH آب را نیز پایین می‌آورد و از ته نشین شدن کودهای فسفره جلوگیری می‌کند.

پیشنهاد نویسنده: کود کلسیم برای گوجه فرنگی

به طور کلی اگر PH آب آبیاری بالا باشد، مصرف اسید فسفریک موثرتر خواهد بود، زیرا با افزایش PH فسفات‌ها رسوب می‌کنند. یک رویکرد موفقیت آمیز جهت جبران این مشکل مصرف اسید سولفوریک و یا اوره سولفوریک به دنبال تزریق اسید فسفریک است. این عمل برای اطمینان از حفظ PH آب در سطح پایین ( 4 تا 5) صورت می‌گیرد.

در حالت کلی اسید فسفریک فقط هنگامی باید در سیستم آبیاری تزریق شود که غلظت کلسیم و منیزیم در آب زیر 50 قسمت در میلیون (50PPM) و سطح بی کربنات کمتر از 150PPM باشد. ایجاد و انحلال فسفات کلسیم به غلظت کلسیم و PH خاک بستگی زیادی دارد. هر قدر این دو فاکتور بزرگ تر باشند، حلالیت فسفات کلسیم نیز کمتر است. اختلاط کودهای فسفاته با کودهای حیوانی، دیرتر حالت تثبیتی به خود می‌گیرند.

پتاسیم:

بیشتر کودهای پتاسیم محلول در آب هستند و به راحتی از طریق سیستم آبیاری قطره ای مصرف می‌شوند. اما ناسازگاری کودهای پتاسیمی با سایر عناصر و تشکیل رسوبات جامد هنگام مخلوط شدن در مخزن، از جمله معایب استفاده از این کودها در سیستم آبیاری قطره ای است. منابع پتاسیم که بیشتر در سیستم‌های آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل کلرید پتاسیم و نیترات پتاسیم است. فسفات‌های پتاسیم نباید به سیستم‌های آبیاری قطره‌ای تزریق شوند.

پیشنهاد نویسنده: خرید بذر

همچنین باید به این نکته توجه کرد که عرضه زیاد کاتیون‌هایی مانند (Na⁺, Mg⁺⁺, Ca⁺⁺, H) باعث آزادسازی پتاسیم در خاک‌های گرم می‌شود. گرم شدن خاک می‌تواند پتاسیم‌ها را آزاد نماید. برعکس آن هم صادق است که پتاسیم می‌تواند از جذب کاتیون‌های فوق جلوگیری کند. به طور کلی نسبت ازت به پتاسیم بایستی یک به دو باشد. اختلاط سولوپتاس با هیومیک اسید نیز ممکن است.

کلسیم:

قبل از تزریق هر گونه کود فسفره، اوره، آمونیوم نیترات یا سولفور اوره لازم است که کودهای حاوی کلسیم از مخزن کود، لوله‌ها و فیلترها شسته و بیرون ریخته شوند. کلسیم به هیچ وجه نباید همراه با کود سولفات تزریق شود. زیرا ترکیب آن‌ها باعث تشکیل کلسیم سولفات نامحلول (گچ) می‌شود. در کل کودهای حاوی کلسیم نباید با کودهای حاوی سولفات و فسفات مخلوط شوند.

کلسیم به طور کلی با بار منفی بیولوژیکی ترکیب می‌شود. مخلوط کلسیم با سولفاته‌ها و فسفاته‌ها موجب ایجاد رسوب در لوله‌ها و همچنین عدم جذب کود می‌شود. کمبود کلسیم را می‌توان با محلول پاشی، مصرف گچ، آهک در خاک‌های اسیدی و نیترات کلسیم برطرف نمود. قابلیت اختلاط کلسیم با اسید آمینه ممکن است، چنانچه برخی از آمینواسیدهای موجود در بازار خود حاوی عناصری مثل کلسیم هستند.

منیزیم:

منیزیم به راحتی در آب حل می‌شود. وقتی آب آبیاری حاوی مقادیر بالای یون‌های منیزیم باشد، نباید کود فسفات آمونیوم به آن اضافه کرد. زیرا باعث ایجاد فسفات آمونیوم منیزیم در مخزن کود می‌شود. عدم استفاده از کود NH4 در چنین شرایطی می‌تواند از خطر گرفتگی قطره چکان‌ها جلوگیری کند.

تحقیقات مختلف نشان داده اند که در برخی گیاهان مثل جو، حتی غلظت‌های کم پتاسیم از جذب و انتقال منیزیم به ساقه‌ها جلوگیری می‌کند. کلسیم می‌تواند مانع جذب منیزیم شود و به غلظت کلسیم ارتباطی ندارد.

ریز مغذی‌ها:

برخی از ریز مغذی نسبتا نامحلول هستند بنابراین در سیستم آبیاری قطره ای استفاده نمی‌شوند. اینها شامل فرم‌های کربنات، اکسید یا هیدروکسید روی، منگنز، مس و آهن است. فرم سولفات مس، منگنز و روی محلول در آب هستند و معمولا ارزان‌ترین منبع ریز مغذی به حساب می‌آیند. بعضی از مطالعات ثابت کرده اند فرم نیترات جذب ریز مغذی‌ها را تسهیل می‌کند. اختلاط کودهای آهن با سایر کودها و سموم نیز توصیه نمی‌شود.

پیشنهاد نویسنده: بذر گوجه فرنگی

در ارتباط با منگنز باید گفت که دادن گوگرد مخلوط با کود حیوانی، مصرف کودهای سولفاته مانند سولفات آمونیوم و همچنین گچ می‌تواند PH را تعدیل و جذب منگنز را بیشتر کند. قابلیت جذب مس با افزایش PH خاک کاهش می‌یابد، به همین دلیل اغلب بعد از استفاده از کودهای آهکی مصرف مس ضروری است. فسفات، تاثیر عنصر روی در گیاهان را کاهش می‌دهد. بنابراین زمان تغذیه زیاد با کودهای فسفاته باید منتظر کمبود روی باشیم. توصیه می‌شود گوگرد و کلسیم نیز با هم مخلوط نشوند.

2. PH آب آبیاری:

PH محلول آبیاری باید در محدوده 5/5 تا 7 باشد. PH بسیار زیاد باعث کاهش در دسترس بودن آهن، منگنز و روی می‌شود و همچنین ممکن است باعث رسوب کلسیم و منیزیم فسفات‌ها یا کربنات‌ها در خطوط آبیاری شود. pH خیلی کم برای ریشه‌ها مضر است و ممکن است غلظت منگنز را در محلول خاک افزایش دهد.

در حالت قلیایی و PH بالا حلالیت آهن کاهش می‌یابد. به طور کلی در خاک‌های آلی و آهکی حلالیت آهن کم است. دادن بیش از اندازه فسفات به خاک هم نیز به عنوان عامل کمبود آهن نیز مطرح می‌شود. با افزایش PH جذب بر کاهش می‌یابد.

3. کوددهی در خاک و آب شور:

تغذیه گیاهان در شرایط تنش شوری از چالش‌های عمده در تولید گیاهان زراعی و باغی است. شوری از سه طریق رشد و عمکرد گیاه را کاهش می‌دهد.

• در مرحله اول نمک‌های محلول باعث کاهش پتانسیل اسمزی محلول خاک و در نتیجه، افزایش انرژی لازم برای جذب آب توسط ریشه گیاه می‌گردد. از این رو، گیاه با صرف بیشتر انرژی برای جذب آب، انرژی کمتری برای فعالیت‌های متابولیکی خواهد داشت. این امر منجر به کاهش رشد و نمو و در نهایت، عملکرد محصول می‌گردد. از این اثر به عنوان اثر اسمزی نیز یاد می‌شود. در تنش‌های شدید شوری و در نتیجه، کاهش شدید پتانـسیل اسـمزی محلول خاک، ممکن است گیاه انرژی کافی برای جذب آب نداشته باشد. با وجود رطوبت مناسب در محیط ریشه، آثار تنش خشکی و کمبود آب را از خود نشان دهد، که در نهایت منجر به مرگ گیاه می‌گردد. به این پدیده خشکی فیزیولوژیک نیز گفته می‌شود.
• یون‌های محلول در خاک، به طور معمول، در هنگام فرآیند جذب آب توسط ریشه، به درون گیاه راه می‌یابند. برخی از یون‌های محلول در غلظـت‌های بالاتری در شرایط شوری در محلول خاک وجود دارند. این یون‌ها، به ویژه سدیم و کلر، می‌توانند بـه طور مستقیم در گیاه ایجاد مسمومیت نمایند. این اثر، اثر ویژه یونی نامیده شده است. مسمومیت ناشی از غلظت زیاد برخی از یون‌ها در اندام‌های گیاهی، باعث ایجاد اختلال در فرآیندهای متابولیکی گیاه شده، و در نهایت باعث کاهش رشد و عملکرد محصول می‌گردد.
• عدم تعادل تغذیه ای در گیاه عامل سوم در کاهش رشد و عملکرد گیاه در شرایط تـنش شوری است. غلظت‌های زیاد عناصری مانند سدیم و کلر در محلول خاک باعث بـر هـم خوردن تعادل عناصر غذایی مورد نیاز گیاه، مانند کلسیم و پتاسیم می‌گردد. عدم تعادل تغذیه ای ممکن است به علت اثر شوری بر قابلیت دسترسی و فراهمی عناصر غذایی، جذب و توزیع آن‌ها در گیاه یا غیرفعال شدن فیزیولوژیکی یک عنـصر غذایی خاص ایجاد شود. که در این صورت نیاز درونی گیاه به آن عنصر غذایی افزایش می‌یابد. فراهمی و قابلیت دسترسی عناصر غذایی در خاک‌های شور وابسته به PH و نسبت غلظت عناصر در محلول خاک دارد.
• PH خاک با اثرگذاری بر حلالیـت عناصـر، قابلیت دسترسی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای مثال، فراهمی فسفر در خاک‌های شور به شدت وابسته به PH و تغییر در حلالیت ترکیبات مختلف فسفر خاک می‌باشد. همچنین، آهن، منگنز، روی و مس، به دلیل حلالیت کم، در شـرایط قلیای قابلیت دسترسی و فراهمی پایینی دارند. در شرایط قلیایی عنصر بر بیشتر فراهم می‌باشد، که می‌تواند باعث ایجاد مسمومیت در بسیاری از گیاهان زراعی گردد. در pH بالا، قابلیت دسترسی نیتروژن نیز کاهش می‌یابد، که دلیل عمـده آن کاهش فعالیت باکتری‌های تثبیت کننده نیتروژن در خاک است.