کدام منابع، بهترین منابع برای تامین سریع تر ماده آلی فعال خاک (هوموس) هستند؟

در کشور ما کودهای آلی در حوزه صیفی جات و باغبانی، بیشترین کاربرد را دارند. پرکاربردترین کودهای آلی کودهای مرغی، گاوی، گوسفندی، کوکوپیت، پیت ماس، ورمی کولیت، اسیدهیومیک، خاک برگ و… هستند. که مفید ترین و کاراترین این کودهای کودهایی هستند که درصد هوموس بالاتر و در عین حال نفوذ پذیری بهتری دارند. مشخص است که کودهای گاوی و مرغی ماده آلی دارند اما هوموس را تقریبا ندارند. از این نظر پیت ماس وضعیت بسیار بهتری دارد.

آیا کودهای حیوانی هم دارای ماده آلی هستند؟ آیا این کودها هوموس دارند؟

بله، کودهای دامی و مرغی دارای ماده آلی هستند که معمولا اصلا تجزیه نشده است و مهمتر اینکه هوموس ندارند. زیرا هوموس حداقل ده سال طول می کشد تا تشکیل شود و حاصل فرایندهای تجزیه ای شدید است در حالی که کودهای حیوانی که مورد استفاده قرار می گیرند علارقم داشتن ماده آلی ای که چندان فعال نیست، هوموس ندارند و در نتیجه کودهای دامی و مرغی به هیچ وجه قابلیت های هوموس را ندارند.

گاهی عناصر غذایی به اندازه کافی در خاک وجود دارد اما خاک به دلایلی مانند کمبود مواد آلی فعال یا تنظیم نبودن pH و یا EC نمی تواند آنها را در اختیار ریشه قرار دهد. در این حالت، استفاده از منابعی غنی از مواد آلی تجزیه شده مانند هوموس و پیت ماس بسیار مفید واقع خواهد شد.

تفاوت پیت ماس و سایر کودهای آلی که برای بستر استفاده می شوند با هوموس چیست؟

جواب این سوال ساده است. هوموس جزئی از بستر های آلی می تواند باشد. به عبارت دیگر هوموس ماده ای است که در بسترهای آلی تجزیه شده، وجود داشته باشد. مثلا ممکن است یک پیت ماس با 35 درصد ماده آلی دارای 10 درصد هوموس هم باشد. درواقع پیت ماس که از بقایای مواد گیاهی در باتلاق ها بدست آمده دارای درصد بالایی هوموس می باشد. پیت ماس به دو نوع تقسیم می شود: پیت سیاه و پیت سفید. پیت سیاه مغذی تر و فشرده تر است و پیت سفید دارای تخخل بیشتر ولی مواد مغذی کمتر است. به نظر می رسد این دو پیت مکمل های خوبی برای هم باشند.

یک پیت سیاه (پیت هوموس) دارای چه عناصر و ترکیباتی است؟

میزان عناصر و ترکیبات یک نمونه پیت سیاه (پیت سیاه یک نوع پیت ماس است)

همانطور که مشخص است، درصد بالای ماده آلی، کربن آلی و همچنین اسید هیومیک این ترکیب (آزمایش روی نمونه به وزن یک کیلو با رطوبت 40 درصد صورت گرفته بنابراین با آنالیز های خشک و یا رطوبت پایین تر نباید مقایسه شود)، از مزایای آن است. نکته قابل ذکر در آنالیز این ترکیب، و EC بسیار مطلوب آن است که مزایای زیادی برای این ترکیب ایجاد کرده است البته میزان عناصر موجود پیت سیاه غالبا کمتر از کودهای دامی و مرغی است.

آیا اینکه مقدار عناصر کودهای دامی و مرغی بیشتر از پیت سیاه است، به این معنی است که کودهای مرغی و دامی برای استفاده در بسترهای خاکی و قرار گیری بصورت زیر کشت، بهتر هستند؟

اگر چه میزان عناصر ماکرو این ترکیب مانند نیتروژن، فسفر و پتاس، در پیت سیاه، نسبت به کودهای آلی مرغی و دامی پایین تر است اما ظرفیت تبادل کاتیونی پیت سیاه چندین برابر کودهای دامی و مرغی است (ظرفیت تبادل کاتیونی عبارت است از کل کاتیون های قابل تبادل که خاک می تواند در یک pH مشخص داشته باشد). به نظر می رسد در بین سایر بستر های کشت، ظرفیت تبادل کاتیونی پیت سیاه و بعد ورمی کمپوست از سایر بسترها بالاتر باشد.

لازم به ذکر است که در اصول تغذیه گیاهان، میزان غنی بودن بستر اهمیت کمتری نسبت به ظزفیت تبادل کاتیونی دارد. چرا که در اکثر موارد می بینیم که عناصر در خاک موجود هستند اما به دلیل ظرفیت تبادل کاتیونی و یا آنیونی پایین، عناصر موجود را در اختیار گیاه قرار نمی دهند. در واقع در کشاورزی امروزی با توجه به اینکه به دفعات از کودهای شیمیایی استفاده می شود، وجود یک بستر که بتواند مواد داده شده را در اختیار گیاه قرار دهد، بسیار کاراتر از بستری است که خودش دارای عناصر باشد.

تحقیقات نشان می دهد که در کشت های خاکی که کوددهی بیشتر بصورت ریشه ای و همراه آبیاری تزریق می شوند، اگر از بسترهای غنی از عناصر استفاده شود، احتمال آلودگی ها، کمبودها و مسمومیت ها بیشتر از حالتی است که از بسترهایی استفاده شود که صرفا ظرفیت تبادل خوبی دارند ولی از نظر عناصر فقیر هستند. به این دلیل است که کارشناسان ترجیح می دهند که برای بستری خالی از عناصر غذایی ولی با ظرفیت تبادلی بالا، برنامه بنویسند تا یک بستر غنی و با ظرفیت تبادل پایین.