بهترین واریته های ملون و خربزه ایران

تیپ های ملون و خربزه

ملون یکی از محصولات جالیزی است که در بسیاری از مناطق ایران کشت می‌شود و سطح زیر کشت قابل توجهی در ایران دارد. در سال 1401 به میزان 235 هزار تن انواع مختلف خربزه، ملون و طالبی از ایران صادر شده است. مهم‌ترین مناطق و قطب‌های اصلی کشت ملون در ایران عبارتند از: استان بوشهر، استان فارس، استان هرمزگان، استان سیستان و بلوچستان، خراسان و جنوب استان کرمان می‌باشد.

در کشور ما تیپ‌های مختلفی از ملون و خربزه (تیپ گالیا، تیپ شارانته ، مشهدی، آناناسی، طالبی سمسوری و …) کشت می‌شوند. بیشترین سطح زیر کشت ملون در ایران مربوط به دو تیپ شارانته (یا ایتالین تایپ) و تیپ گالیا می‌باشد.

تیپ گالیا

تیپ گالیا جز پرطرفدارترین تیپ ملون در بین کشاورزان ایران هست که باعث شده سطح قابل توجهی از این تیپ در ایران کشت شود. این تیپ از ملون ها معمولا زودرس هستند و 70 الی 80 روز پس از انتقال نشا، باردهی دارند. وزن میوه این تیپ حدود 2 تا 4 کیلوگرم است. شکل میوه ها معمولا گرد و کروی می باشد حفره داخل میوه کوچک تا متوسط است. پوست میوه ها زرد رنگ و با توربندی منظم، که هر چقدر توربندی پوست میوه ها بیشتر و منظم تر باشد از بازار پسندی بیشتر برخوردار خواهد بود. رنگ گوشت میوه سبز و سفت می باشد که مناسب صادرات است. طعم و عطر میوه این تیپ عالی است. معمولا هر بوته 3-4 میوه هم اندازه و یک دست، تولید می‌کند که تعداد و کیفیت میوه ها معمولا به رقم و رسیدگی کشاورز بستگی دارد.

تیپ شارانته یا ایتالین تایپ

یکی از معروف ترین تیپ های ملون در ایران است که در سالهای اخیر می توان گفت تیپ شارانته بیشترین سطح کشت را به خودش اختصاص داده است. از آنجایی که با رقم جانا به کشاورزان شناسانده شده، این تیپ به تیپ جانا هم معروف است. تیپ شارانته، قالبی بیضی یا بلوکی دارد، رنگ پوست بیرونی زردرنگ و مشبک است. خطوط سبز رنگ محل دمگل را به انتهای میوه وصل کرده اند. این خطوط شکل تیپ شارانته را از دیگر تیپ‌ها کاملا متمایز کرده‌اند.

میوه‌های تیپ شارانته  دارای پوسته بیرونی مشبک با خطوط سبز هستند. گوشت این تیپ نارنجی رنگ است و حفره داخلی این تیپ بیشتر از تیپ گالیاست. میوه‌ای بسیار شیرین و خوش طعم با عطری مخصوص دارند.

تیپ آناناسی

این تیپ ملون ها در سالهای نه چندان دور از محبوبیت بیشتری برخوردار بودند اما با معرفی تیپ شارانته سطح کشت تیپ آناناسی به شدت افت پیدا کرد بطوری که در سالهای اخیر خیلی کم و در مناطق خاص کشت می شود. ملون های آناناسی دارای میوه بیضی تا بیضی کشیده هستند که معمولا از شبکه بندی متوسطی برخوردار می باشند. سایز متعارف میوه در این تیپ حدود 5-3 کیلوگرم است. رنگ گوشت میوه کرمی سفید تا نارنجی می باشد، خوش طعم و خوش عطر می‌باشد.

تیپ مشهدی

به نظر می رسد خربزه مشهدی بومی ایران است و از آنجا که بیشترین سطح کشت خربزه مشهدی در استان  خراسان رضوی کشت می شود به خربزه مشهدی معروف است البته در جنوب استان فارس و بقیه مناطق ایران هم کم و بیش از این تیپ خربزه کشت می شود. این تیپ خربزه ها دارای میوه‌ای کشیده با گوشت سبز رنگ و پوستی زرد با خطوط طولی و توربندی عالی است. گوشت میوه ترد، آبدار و شیرین بوده و مناسب کشت در مناطق گرم و خشک است.

تیپ طالبی

طالبی دارای میوه‌ای با گوشت سبز خوش رنگ با بافتی سفت و طعم شیرین و مناسب می باشد. خود طالبی در کشور ما چند زیردسته یا شکل دارد که مهمترین طالبی های گرد شبیه تیپ شارانته و طالبی های صاف سفید هستند.

برترین ارقام ملون از تیپ های مختلف

بهترین ارقام ملون شارانته

 ملون باجو

یکی از برترین ارقام تیپ شارانته، رقم باجو است. باجو میوه‌ای کاملا بلوکی با وزن متوسط 2.5 تا 3 کیلوگرم دارد. سفتی و ماندگاری میوه باجو نسبت به اکثر واریته‌های این تیپ بالاتر است. باجو برای صادرات گزینه بسیار مناسبی به نظر می‌رسد.

از ویژگی‌های برجسته این واریته پربار بودن (4 تا 5 میوه در هر بوته)، هم‌رسی بسیار خوب و زودرسی محصول است. این واریته قابل کشت در شوری‌های بالای 4000 نیز می‌باشد. همچنین از پک مقاومتی خوبی در برابر بیماری‌های ویروسی، بوته میری و سفیدک‌ها برخوردار است.

 ملون جانا

جانا معروف‌ترین واریته این تیپ می‌باشد که دارای میوه‌ای بیضی‌بلوکی به وزن متوسط 2.5 تا 3 کیلوگرم می‌باشد. هر بوته جانا به طور متوسط 3-5 میوه تولید می‌کند. جانا رقمی زودرس است و از مقاومت نسبی خوبی به بیمارگرهای ویروسی، سفیدک و انواع بوته میری برخوردار است. سفتی این واریته مناسب می‌باشد البته جهت صادرات حتما باید قبل از رسیدن میوه برداشت شود.

 ملون توانا

توانا واریته درشت سایز تیپ شارانته است. این واریته میوه‌ای بیضی‌بلوکی به وزن متوسط 3.5 تا 4 کیلوگرم دارد. میوه‌های توانا، نت‌بندی خوبی دارند و از حفره میانی کوچک تا متوسطی برخوردار هستند.  بریکس بالا و گوشت شیرینی دارند.  این رقم از عملکرد بالایی برخوردار است و دارای بوته‌ای قوی با پوشش برگی خوب است و از پک مقاومتی قابل اتکایی برخوردار است و برای کشت در شوری‌های بالاتر  6000 µs/cm نیز مناسب است.

بهترین ارقام ملون  تیپ گالیا

 ملون داکو

داکو واریته‌ای بسیار جذاب از ملون‌های تیپ گالیا می‌باشد. داکو میوه‌ای گرد به وزن متوسط 2.5 تا 3 کیلوگرم دارد و از شبکه‌بندی بسیار خوبی برخوردار است و به ندرت صابونی می‌شود. این واریته به پربار بودن معروف است. رشد رویشی آن عالی می‌باشد و در هر بوته به طور متوسط 4-5 میوه تولید می‌کند و در شرایط برابر، در برهه‌ای که بسیاری از ارقام شروع به تولید گل کرده‌اند این رقم هنوز به رشد رویشی ادامه می‌دهد.

از ویژگی‌های متمایز این واریته، می‌توان به توانایی پر کردن سریع میوه و رساندن آن اشاره کرد. و اینکه معمولا تا پایان برداشت کیفیت میوه خود را حفظ می کند. به نظر می رسد، این رقم به بیماری برگی مقاومت کم تری دارد اما مقاومت بسیار خوبی به بوته میری دارد. بالاترین تنازهای گزارش شده از این واریته، 50 تن در بوشهر، 70 تن در قزوین و 80 تن در ورامین بوده است.

 ملون مالاگا

مالاگا دارای  میوه‌ای سفت، گرد، با حفره بسیار کوچک وگوشتی سبز رنگ می‌باشند. بوته و پوشش برگی مالاگا بسیار خوب است و  باردهی در آن بسیار شبیه داکو می‌باشد. و بوته‌هایی دارای 5 تا 7 میوه یک‌‌دست با وزن حدود 2 کیلوگرم دارد.

این ملون از نظر دوره رسیدگی  زودرس هستند و به سفیدک داخلی مقاوم هستند. بهترین تناژگزارش شده از مالاگا در استان بوشهر به مقدار 45 تن در هکتار گزارش شده است.

 ملون آریانا

ملون آریانا یکی از ارقام محبوب ملون بوده که در سال‌های اخیر در بسیاری از استان‌های کشور به‌خصوص استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان مورد کشت قرار گرفته است. و دارای میوه‌ای گرد با حفره کوچک و مقاومت نسبی خوبی می‌باشند که کار حمل و نقل را آسان‌تر می‌سازد و باعث می‌شود گزینه مناسبی برای صادرات به مناطق دوردست باشند.

این واریته بسته به تغذیه، حدود 6 عدد میوه 2-2.5 کیلوگرم  تولید می کند. این رقم پوشش برگی خوبی دارد و از نظر دوره رسیدگی زودرس است و به سفیدک داخلی مقاومت بالایی ندارد. طبق تحقیقات صورت گرفته از کشاورزان  مناطق بوشهر  اظهار داشتند که چین های انتهایی این واریته کیفیت چندانی ندارد و از هر 10تا میوه 5 تای آن صابونی می‌شود.

بهترین تناژگزارش شده از آریانا در استان بوشهر به مقدار 37 تن در هکتار گزارش شده است. آریانا رقم خوبی برای بوشهر و جنوب استان فارس می‌باشد.

 ملون مارکو

ملون مارکو از تیپ گالیا می‌باشد که از زره‌بندی خوبی برخوردار است و میوه ای با حفره میانی کوچک و گوشتی سبز رنگ دارد. این واریته بوته‌ای رونده و پرحجم دارد که هر بوته دارای 6-8 میوه گرد شکل با وزن 5/1 تا 5/2 کیلوگرم می باشد و از ارقام میان‌رس هست که به آتشک مقاوم می‌باشد. از انجا که این واریته از سفتی خوبی برخوردار است، برای صادرات مناسب می‌باشد.

 ملون گالا

ملون گالا از ملون‌های با کیفیت تیپ گالیا می‌باشد که دارای میوه‌ای گرد با نت‌بندی خوب به وزن 5/1تا 2 کیلوگرم می‌باشد. بوته‌های این ملون پر حجم، بزرگ و قوی هستند که دارای 4تا 6 میوه یک‌دست هستند. ملون گالا کمی دیررس‌تر از ملون داکو هست و از سفتی خوبی برخوردار هست به همین خاطر برای صادرات مناسب می‌باشد، همچنین این ملون به سفیدک داخلی(آتشک) مقاوم می‌باشد.

  ملون والر

ملون والر از تیپ گالیا و با توربندی خوبماندگاری بالا است. شکل میوه آن گرد و با حفره میانی کوچک می‌باشد. این محصول مناسب فضای باز و گلخانه است. عملکرد بالا 2تا 4 میوه در هر بوته به وزن 2 تا 2.5 کیلوگرمبوته قوی همراه با رشد رویشی عالی از دیگر ویژگی های این رقم است. والر یک واریته زودرس است.

مقاومت بالایی به حمل و نقل دارد و جهت حمل و نقل های دوربر مناسب است. این واریته قابلیت پرکردن و رساندن سریع میوه‌ها را دارد و در برابر شرایط نامساعد و بیماری‌های قارچی مقاوم است.

بهترین ارقام ملون تیپ آناناسی

ملون آناناسی راک

ملون(خربزه)راک از ملون‌هایتیپ آناناسی است که دارای میوه‌ای بیضی شکل، با پوست و گوشت نارنجی رنگ می‌باشد. ملون راک دارای بوته قویبا عملکردی بالا است بطوری که  3 الی 4 میوه با وزن حدودا 3 – 5 کیلوگرم در هر بوته تولید می کند. پوست راک از توربندی مناسب برخوردار است و حفره میانی کوچکی دارد. ملون راک در برابر گرما مقاوم است و برای صادرات و حمل و نقل مناسب می‌باشد.

 ملون آناناسی میکادو

ملون میکادومیوه‌ای بیضی شکل با توربندی خوب، پوستی زرد رنگ مشبک با خطوط زبر  دارد. این ملون بوته قوی به همراه پوشش برگی مناسبی دارد. در هر بوته 2 الی 3 میوه با وزن متوسط 3 کیلوگرم تولید می کند. گوشت میوه آن نارنجی رنگ و بازارپسند است. ملون میکادو از سفتی خوبی برخوردار می‌باشد به همین دلیل گزینه مناسبی برای صادرات بشمار می‌رود. میکادو ملونی زودرس هست و به سفیدک پودری مقاوم می‌باشد.

بهترین ارقام تیپ خربزه

 خربزه مشهدی مینو

خربزه مشهدی مینو میوه‌ای بیضی شکل، به وزن 4 تا 6 کیلوگرم دارد. میوه‌های آن دارای گوشتی سبز رنگ، حفره میانی کوچک و خوش عطر و طعم و بسیار شیرین است. این رقم مدت‌هاست به‌عنوان یکی از بهترین بذرهای خربزه در میان کشاورزان شناخته شده است.

پوست میوه خربزه مینو، زرد رنگ با خطوط عمودی سبز روشن و توربندی مناسب است. خربزه مینو ارگون در بسیاری از مناطق جنوبی کشور مورد کشت قرار می‌گیرد و مناسب کشت در اقلیم گرم و خشک است و همچنین به شوری خاک مقاوم می‌باشد. تعداد میوه در هر بوته 2 تا 3 عدد است. مقاومت محصول این رقم نسبت به حمل و نقل بالاست. این بذر دارای مقاومت نسبی به سفیدک دروغی و پژمردگی فوزاریومی است.

 خربزه خاتون جام

خربزه مشهدی خاتون جام با ظاهری بیضی شکل، به وزن 4 -6 کیلوگرم، دارای گوشت سبز رنگ، حفره میانی کوچک، خوش عطر و طعم و بسیار شیرین می‌باشد. پوست این واریته زرد رنگ با خطوط عمودی سبز روشن به همراه زره‌بندی مناسب است.

این رقم، نسبتا پربار بوده و در هر بوته 2 تا 4 میوه دارد. طول دوره رسیدگی در این رقم حدود 80 روز است. خربزه خاتونی در بسیاری از مناطق جنوبی کشور مورد کشت قرار می‌گیرد و مناسب کشت در اقلیم گرم و خشک و نسبتاً مقاوم به شوری خاک می‌باشد.

بهترین ارقام تیپ طالبی

 طالبی هیبرید ایوانا

طالبی ایوانا از نظر رسیدگی رقمی زودرس بوده و دارای بوته ای بسیار پر بار می‌باشد. سمسوری ایوانا دارای بوته‌ای قوی بوده و هر بوته دارای 6 تا 15 میوه با میانگین وزن هر میوه 1.5 تا 2 کیلوگرم می‌باشد. ایوانا دارای میوه‌ای با گوشت سبز خوش رنگ با بافتی سفت  و پوستی با توربندی مناسب همراه با رگه های سبز می‌باشد.

میوه ها از ماندگاری بالایی پس از برداشت برخوردارند. از مهترین خصوصیات طالبی ایوانا می‌توان به یکنواختی بالا در شکل و اندازه میوه‌ها اشاره نمود. این موضوع از جهت صادرات و بازارپسندی رقم بسیار اهمیت دارد. این واریته نسبت به بیماری‌های سفیدک سطحی و پژمردگی فوزاریومی دارای مقاومت نسبی می باشد.

محدودیت های کشت ملون در ایران:

در ایران چند مسئله حل نشده وجود دارد که باعث شده سطح زیر کشت ملون، روند افزایشی نداشته باشد:

1. کمبود منابع آبی ناشی از کاهش بارندگی و شرایط آب و هوایی و عدم مدیریت صحیح در حوزه آب
2. سیاست‌های غیر قابل اتکا وزرات کشاورزی (افزایش تعرفه‌ها)
3. نبود الگو و دستورالعمل‌های کشت مناسب

با همه این‌ها، در کشور ما مهم‌ترین عوامل در تعیین قیمت بازار سطح زیر کشت میزان صادرات هستند.