چطور می‌توان pH خاک را تغییر داد؟

شما مدیر مزرعه هستید و نیاز است که دانش کافی در رابطه با نوع خاک، حاصلخیزی و فعالیت‌های بیولوژیکی خاک داشته باشید. این اطلاعات به شما کمک می‌کند تا بازدهی مزرعه شما را بیشتر کند و با صرف هزینه کمتر عملکرد بیشتری داشته باشید.

چطور می‌توان PH خاک را تنظیم کرد؟

با انجام آزمایش خاک، اطلاعات کاملی درباره میزان حاصلخیزی و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک به دست بیاورید. همچنین قبل از کشت محصول نسبت به رفع کمبود و اصلاح خاک مزرعه اقدام کنید. مجموعه اقدامات انجام شده، باعث می‌شود مزرعه ای حاصلخیز داشته باشید. گیاهان رشد یافته در این نوع مزارع پتانسیل عملکرد بیشتری دارند و مقاومت آن‌ها در برابر آفات و بیماری‌های گیاهی بالاتر است.

pH خاک چیست؟

ph خاک چیست؟ منظور از PH خاک اندازه گیری اسیدی و یا قلیایی بودن خاک است. در واقع به غلظت یا تعداد یون هیدروژن (H+) در خاک pH گفته می‌شود. هر چند بسیاری از کشاورزان درک اساسی از pH خاک دارند و می‌دانند که pH یک خاک ممکن است اسیدی ، قلیایی و یا خنثی باشد. ولی متاسفانه ارتباط بین میزان اسیدیته خاک با رشد گیاهان برای بسیاری از آن‌ها به وضوح درک نشده است.

پیشنهاد نویسنده: هوموس خاک

ما اینجا هستیم تا اطلاعات لازم در رابطه با pH خاک را با زبان ساده و کاربردی در اختیار شما قرار دهیم. این مقاله به شما کمک می‌کند تا اطلاعات بیشتری در رابطه با اهمیت pH خاک و نحوه تاثیر آن بر گیاهان داشته باشید.

pH خاک چگونه روی گیاهان تاثیر می‌گذارد؟

ph مناسب برای اکثر گیاهان تقریبا یکسان است. اطلاع از میزان pH خاک به قدری مهم است که اغلب با درجه حرارت بدن بیمار هنگام مراجعه به پزشک مقایسه می‌شود، زیرا به راحتی خصوصیات خاک شما را مشخص می‌کند و سرنخ‌های مختلفی در رابطه با وضعیت خاک مزرعه شما فراهم می‌آورد.

کشاورزان هر ساله مبالغ زیادی جهت خریداری و مصرف کودهای شیمیایی برای تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاهان پرداخت می‌کنند. بیشتر آنان بدون آگاهی از وضعیت عناصر غذایی و pH خاک اقدام به مصرف کودهای شیمیایی می‌کنند.

در واقع کشاورزان نمی‌دانند که اگر pH خاک در حد بهینه و مطلوب نباشد، بعضی از عناصر غذایی موجود در خاک و کودهای مصرفی برای گیاهان قابل دسترس نیست. اصطلاحا می‌گویند، عناصر غذایی گیر افتاده اند. مصرف کود در این خاک‌ها بدون اصلاح pH خاک، اتلاف هزینه است. زیرا pH خاک بر قابلیت جذب عناصر غذایی تاثیر می‌گذارد. بنابراین استفاده از کود تنظیم کننده ph خاک پیشنهاد می‌شود. اگر pH خاک در حد بهینه و یا مطلوب نباشد، مصرف بعضی از کودهای شیمیایی بی اثر است.

پبشنهاد نویسنده: سبزیجات مقاوم به شوری 

وقتی pH تنظیم نباشد، کود دادن و ندادن فرقی نمی‌کند! و اثر گذاری کودهای ریشه ای به pH بستگی دارد. پس با دریافت مشاوره کود تنظیم کننده ph خاک منتسب را خریداری و مصرف نمایید.

عوامل موثر بر ph خاک چیست؟

قبل از توضیح درباره تاثیر PH بر فرم و حلالیت عناصر غذایی، لازم است شرط ضروری بودن عنصر برای رشد گیاهان را ذکر کرد:

یک عنصر باید دارای سه شرط زیر باشد تا به عنوان عنصر لازم شناخته شود. اول اینکه عنصر مورد نظر در صورتی برای رشد معمولی و یا تولیدمثل گیاهان لازم است که در غیاب آن گیاه دچار اختلال گردد. دوم اینکه منحصر به فرد باشد و عنصر دیگری نتواند کار آن را انجام دهد. سوم اینکه مستقیما در گیاه فعالیت نماید، منظور داخل گیاه است.

چگونه ph خاک را کاهش دهیم؟

چند نمونه از تاثیر pH بر فرم و حلالیت عناصر غذایی در زیر آورده شده است:

• به عنوان مثال در pH =8 یا همان pH قلیایی عنصر کلسیم به فسفر متصل می‌شود و آن را از دسترس گیاهان خارج می‌کند. در این حالت گیاهان دچار کمبود فسفر می‌شوند، گاهی در خاک‌های قلیایی زیاد بود عنصر مولیبدن و بور باعث سمیت در گیاهان می‌شود. در مقابل در این خاک‌ها ممکن است گیاهان از کمبود فسفر و البته آهن و منگنز هم رنج ببرند، که شایع ترین علائم کمبود آهن و منگنز زردی بین رگبرگی در برگ‌های بالایی گیاه است. علاوه بر این، در خاک‌های شدیدا قلیایی (خاک‌های سدیمی)، کاهش هدایت هیدرولیک و ظرفیت نامناسب نگه داشتن آب توسط خاک، باعث می‌شود که محصولات کشاورزی تنش کم آبی را تجربه کنند.
• PH =6.5 یا خنثی برای رشد اکثر گیاهان مناسب است. برخی از عناصر کمیاب ممکن است، برای گیاهان در دسترس نباشند، در این محدوه pH فعالیت باکتری‌های تثبیت کننده ازت (باکتری‌های که نیتروژن را از ازت و مواد آلی آزاد می‌کنند) حداکثر است. در این خاک‌ها، بافت خاک ساختار خود را حفظ می‌کند و حالت دانه ای دارد. در این حالت انجام عملیات خاک ورزی در مزرعه به راحتی صورت می‌گیرد.
•  PH =5.5 تعادل خوبی بین عناصر پر مصرف و کم مصرف وجود دارد.
•  PH =5 یا pH اسیدی: آلومینیوم بسته به نوع خاک ممکن است، در خاک محلول شود. در واقع در خاک‌های اسیدی، فسفر با آلومینیوم و بعضا آهن ترکیب شده و ترکیبات نامحلول تشکیل می‌دهند. در نهایت دسترسی به فسفر و منیزیم کاهش می‌یابد. عاملی که به طور گسترده در خاک‌های اسیدی ایجاد مشکل می‌کند، سمیت یون آلومینیوم (AL3+) است. یون آلومینیوم AL3+ یک ماده مغذی گیاهی نیست، بلکه یک فرم یونی است که به طور منفعلانه از طریق فرایند اسمز وارد ریشه گیاهان می‌شود. بعد از جذب توسط ریشه گیاه، آلومینیوم در جذب و انتقال مواد مغذی اساسی، تقسیم سلولی، تشکیل دیواره سلولی و فعالیت آنزیم رشد نقش داشته و توسعه ریشه را مهار می‌کند.
•  PH =4.5 منگنز و آهن در بعضی از خاک‌ها برای بعضی از گیاهان سمی است. مولیبدن کمتر در دسترس است. فعالیت باکتریایی خاک کند می‌شود. آلومینیوم در مقادیر سمی محلول می‌شود.
• pH =4 آسیب ساختاری خاک شروع می‌شود، خاک چسبنده و سخت می‌شود. انجام عملیات خاک ورزی به نیرو و توان بیشتری نیاز دارد.

بنابراین اگر pH خاک درست نباشد، گیاهان به مواد مغذی مورد نیاز برای رشد دسترسی نخواهند داشت. این امر باعث کاهش سودآوری و افزایش ضایعات ناشی از مصرف نهاده‌های شیمیایی از قبیل کود و سم می‌شود.

چگونه ph خاک را خودم اصلاح کنم؟

چگونه ph خاک را خودم اصلاح کنم؟ یکی از متداول ترین سوالات کشاورزان است. اگر می‌خواهید یک مزرعه سالم و پربار و پر حاصل داشته باشید، توصیه ما این است که حتما بر روی ویژگی‌های خاک مزرعه تان تمرکز کنید. شما مدیر مزرعه هستید و نیاز است که دانش کافی در رابطه با نوع خاک، حاصلخیزی و فعالیت‌های بیولوژیکی خاک داشته باشید. این اطلاعات به شما کمک می‌کند تا بازدهی مزرعه شما را بیشتر کند. همچنین با صرف هزینه کمتر عملکرد بیشتری داشته باشید.

پیشنهاد نویسنده: اهمیت خاک در کشاورزی

شما می‌توانید با انجام آزمایش خاک، اطلاعات کاملی در رابطه با میزان حاصلخیزی و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک به دست بیاورید و قبل از کشت محصول نسبت به رفع کمبود و اصلاح خاک مزرعه اقدام کنید. این اقدامات باعث می‌شود مزرعه ای حاصلخیز داشته باشید، گیاهان رشد یافته در این نوع مزارع پتانسیل عملکرد بیشتری دارند و مقاومت آن‌ها در برابر آفات و بیماری‌های گیاهی بالاتر است.

مهمترین و کلیدی ترین بخش در آزمایش خاک اندازه گیری EC و pH خاک است. ما میخواهیم در این مقاله بطور کامل به بررسی pH یا اسیدیته خاک بپردازیم. بنابراین اگر pH خاک درست نباشد گیاهان به مواد مغذی مورد نیاز برای رشد دسترسی نخواهند داشت. این امر باعث کاهش سودآوری و افزایش ضایعات ناشی از مصرف نهاده‌های شیمیایی از قبیل کود و سم می‌شود.

چگونه می‌توانیم pH خاک را اندازه گیری کنیم؟

PH خاک یکی از پارامترهای مهم در آزمایش خاک است. اندازه گیری pH خاک به شما می‌گوید، گیاهی که قصد کشت آن را دارید، آیا در این خاک به خوبی رشد خواهد کرد؟ و یا اینکه آیا قبل از کشت محصول نیاز به اصلاح pH خاک وجود دارد؟

پیشنهاد نویسنده: بذر اصلی

اولین مرحله جهت اندازه گیری pH خاک نمونه برداری از خاک مزرعه است. بهتر است نمونه ایی که تهیه می‌شود، نماینده خوبی از خاک کل مزرعه باشد. زیرا ممکن است pH خاک از یک نقطه از مزرعه به نقطه دیگر و همچنین در عمق‌های مختلف خاک تغییرات قابل توجهی داشته باشد. توصیه می‌شود، اگر زمین شما یکنواخت نیست، سعی کنید از هر نقطه یک نمونه بردارید (با بیل باغبانی سی سانتی متر از خاک را حفر کنید و در عمق فعالیت ریشه یک نمونه کوچک بگیرید). سپس نمونه‌ها را با هم مخلوط کنید. به عنوان مثال شما 6 نمونه دارید، آن‌ها را در یک ظرف بزرگ بریزید و به خوبی مخلوط کنید و در نهایت یک نمونه مناسب برای انجام آزمایش تهیه کنید.

ارسال نمونه به آزمایشگاه و اندازه گیری pH خاک:

دقیق ترین روش برای تعیین pH خاک استفاده از pH متر است. pH متر از ابزارهای آزمایشگاهی است، که دارای انواع مختلفی از دستگاه‌های گران قیمت و دقیق گرفته تا کنتورهای ساده و قابل حمل، متغیر است. pH متر از یک الکترود شیشه ای تشکیل شده است، که در پاسخ به pH محلول یا عصاره خاک مزرعه شما، ولتاژ آن تغییر می‌کند. میزان ولتاژ اندازه گیری شده را با ولتاژ محلول مرجع که با مقادیر pH شناخته شده کالیبره شده اند، مقایسه می‌کنند.

روش دوم که ساده و ارزان تر است، استفاده از pH سنج است که روشی ساده و کم دقت تر از pH متر است. در این روش از شاخص‌ها و یا رنگ‌های خاص استفاده می‌شود. رنگ نمونه‌ها با افزایش و یا کاهش pH خاک تغییر می‌یابد و باعث تخمین pH خاک می‌شود.

[پیشنهاد نویسنده: مگس سفید]

اصلاح Ph خاک چگونه انجام می‌شود؟

کشاورزان حرفه ای و مشاوران آن‌ها اعتقاد دارند، همیشه باید سطح مشخصی از مواد مغذی در خاک حفظ شود و تمام مواد مغذی که با برداشت محصولات زراعی حذف می‌شود، حتما باید جایگزین شود. آن‌ها معتقدند برای تقویت رشد گیاه باید pH خاک را تغییر داد و به محدوده مطلوب و بهینه مورد نیاز گیاه رساند.

در زیر مجموعه توصیه‌های کارشناسان مجموعه آقا مهندس برای کشاورزانی که مشکل pH خاک دارند، آورده شده است. اولین توصیه ما این است که قبل از هر گونه اقدامی به منظور تغییر pH خاک موارد زیر را در نظر بگیرید:

• چقدر می‌خواهید pH خاک را کاهش دهید؟
• با چه سرعتی به تغییر pH خاک نیاز دارید؟
• بودجه و هزینه‌های اصلاح pH خاک مزرعه شما چقدر است؟
• هنگام تنظیم pH خاک، حتما حتما مقدار توصیه شده از هر ماده ای را همان طور که توسط آزمایش خاک نشان داده شده را اضافه کنید تا بدون تغییر مقدار زیاد در جهت مخالف، یک تغییر موثر ایجاد شود.
•  همچنین ترکیب خاک مزرعه خود را نیز در نظر بگیرید. ممکن است تغییر pH برای خاک مزارعی که حاوی کربنات کلسیم آزاد هستند، غیر عملی باشد. زیرا کربنات کلسیم می‌تواند هر نوع اسیدی که تولید می‌شود را خنثی کند. در این نوع خاک‌ها بهتر است به جای تغییر pH خاک، اقدام به کشت گیاهانی کنید که نسبت به pH خاک مقاوم‌تر هستند.

اصلاح pH خاک‌های قلیایی:

اگر آزمایش خاک نشان داده که pH مزرعه شما قلیایی است، لازم است pH خاک خود را پایین بیاورید و آن را اسیدی‌تر کنید. ابتدا عاملی که باعث قلیایی شدن pH شده است را تشخیص دهید. سپس با کمک یکی از عوامل زیر pH خاک را پایین ببرید. سوالی که کشاورزان از مشاوران آقا مهندس می‌پرسند این است که برای کاهش میزان اسیدی بودن خاک به آن چه می‌افزایند؟

گوگرد:

عنصر گوگرد یکی از موادی است که غالبا برای اسیدی سازی چشمگیر خاک و کاهش pH مورد استفاده قرار می‌گیرد. زیرا نسبتا ارزان و بی خطر است و برای استفاده به راحتی قابل دسترس می‌باشد. متاسفانه واکنش گوگرد در خاک کند است و استفاده از آن مدت زمان کاهش pH خاک را طولانی می‌کند. اما نسبت به روش‌های دیگر احتمالا آسیب کمتری به گیاهان می‌زند.

در واقع گوگرد مصرفی قبل از کاهش pH خاک باید دو فرایند (بیولوژیکی و شیمیایی) را طی کند. در فرایند بیولوژیکی باکتری‌های خاک عنصر گوگرد را با آب و اکسیژن در خاک ترکیب می‌کنند، تا اسید سولفوریک تشکیل شود. در صورتی که خاک گرم و مرطوب و جمعیت میکروبی فعال باشد، 3 تا 6 ماه طول می‌کشد و به طور کلی تاثیر کامل گوگرد روی pH خاک ممکن است یک سال زمان ببرد.

دقت شود که کاربرد زیاد گوگرد (بیشتر از مقدار توصیه شده) ممکن است باعث کاهش pH به مقدار پایین تر از حد بهینه شده و مشکلات حادتری را برای گیاهان به وجود آورد. در زیر مقدار توصیه شده مصرف گوگرد برای 1000 متر مربع براساس کیلوگرم آورد شده است. دقت شود هر گونه کاربرد نهایی گوگرد و سایر عناصر غذایی باید بر اساس آزمایش خاک صورت گیرد.

بیش از 500 گرم گوگرد در ده متر مربع نباید در یک مرحله استفاده شود. بهتر است در یک برنامه زمانی منظم، میزان گوگرد توصیه شده به تدریج به خاک اضافه شود. فاصله بین دو مرحله گوگرد پاشی نباید بیشتر از 8 هفته باشد. گوگرد در خاک اکسید و با آب ترکیب می‌شود. تشکیل یک اسید قوی می‌دهد که می‌تواند ریشه گیاهان را بسوزاند. بنابراین بهتر است با احتیاط و با دقت مصرف شود.

به طور کلی ترکیبات گوگرد در خاک به شرح زیر است:

S + O₂ ⇒ SO₂

SO₂ + 1/2O₂ ⇒ SO₃

SO₃ + H₂O ⇒ SO₄H₂

SO₄H₂ + CO₃Ca ⇒ SO₄Ca

SO₄H₂ + Fe₂O₃ ⇒ SO₄Fe

کودهای شیمیایی

استفاده از کودهای شیمیایی می‌تواند به عنوان یکی از روش‌های کاهش pH در نظر گرفته شود. کودهای آمونیومی شامل اوره، آمونیوم نیترات و سولفات آمونیوم مدتی است که توسط کشاورزان برای تامین نیتروژن و اصلاح pH خاک (پایین نگه داشتن) در محدوده مورد نظر مورد استفاده قرار می‌گیرد. باکتری‌های موجود در خاک آمونیوم موجود در این کودها را به ترکیبات اسیدی تبدیل می‌کنند، که علاوه بر باروری، باعث اسیدی تر شدن خاک می‌شوند. با این حال برای جلوگیری از مصرف زیادی نیتروژن، استفاده از این محصولات فقط برای تغییرات تدریجی pH خاک مورد استفاده قرار می‌گیرند سولفات آمونیوم نسبت به کودهای دیگر در هر کیلوگرم دو تا سه برابر بیشتر اسید تشکیل می‌دهد.

پیشنهاد نویسنده: بذر گوجه فرنگی

این کود در خاک محلول است. اما یک وسیله مناسب برای کاهش pH خاک در طول دوره رشد گیاهان نیست. دی آمونیوم فسفات و مونو آمونیوم فسفات، میزان اسید بالقوه ای نسبت به اوره و آمونیوم نیترات دارند. نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم باعث افزایش pH خاک می‌شوند، بنابراین اگر pH خاک بالا است باید از مصرف آن‌ها جلوگیری کرد. به صورت کلی این کودها نباید برای کاهش pH خاک مورد استفاده قرار بگیرند. اما اغلب مسئول تغییر تدریجی pH خاک در مزارع بزرگ و تجاری هستند.

سولفات آهن و سولفات آمونیوم ترکیبات دیگری هستند، که به صورت محدود برای کاهش pH خاک مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ترکیبات pH خاک را سریع تر از گوگرد کاهش می‌دهند. زیرا آن‌ها به جای واکنش‌های بیولوژیکی فقط به واکنش‌های شیمیایی نیاز دارند. در صورت استفاده از این ترکیبات برای کاهش pH باید 8 برابر بیشتر از گوگرد مصرف شوند. مصرف بیش از حد این محصولات باعث خطر سمیت آهن و آلومینیوم می‌شود ( بیشتر از 200 کیلوگرم در هکتار).

مصرف اسیدهایی مانند:

•  اسید سولفوریک (غالبا زمانی که دمای خاک پایین است. یعنی اوایل فصل بهار یا در کشت‌های زمستانه استفاده شود. به هر حال با احتیاط و با مشورت کارشناسان مصرف شود).
• اسید نیتریک به عنوان یکی از پرکاربرد ترین شیوه، در استفاده از اسید در کشاورزی مطرح است (غالبا در زمان رشد رویشی مصرف می‌شود).
• اسید فسفریک (در زمان ریشه زایی و گلدهی) نیز می‌توانند خیلی سریع، pH خاک را کاهش دهند. در نتیجه موجب افزایش جذب عناصری مانند فسفر، روی، منگنز و آهن شوند. همچنین رسوبات لوله‌ها و قطره چکان‌ها را باز می‌کنند (اما ممکن است حاصلخیزی خاک را نیز در آینده کاهش دهد).

توجه داشته باشید که اسید هیومیک نمی‌تواند PH خاک را کاهش دهد. زیرا خود هیومیک اسیدها معمولا پی اچ شان حدود 9 است!

مواد آلی:

اضافه کردن هر نوع ماده آلی به خاک، باعث اسیدی تر شدن خاک می‌شود. اما پیت ماس از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با این حال باید مقادیر بسیار زیادی ماده آلی به خاک اضافه شود، تا تاثیر قابل توجهی بر روی pH داشته باشد. به دلیل هزینه و زحمت زیاد این روش به طور کلی محدود به باغ‌های کوچک است.

اصلاح PH در خاک‌های اسیدی:

کشاورزان برای کاهش PH در خاک‌های قلیایی و یا به اصطلاح شیرین تر کردن خاک، از آهک استفاده می‌کنند. در این خاک‌ها آهک باید به طور مرتب به زمین اضافه شود. سنگ آهک نسبتا ارزان و بی خطر است و اثرات مضری بر جای نمی‌گذارد. افزودن آهک باعث افزایش pH خاک می‌شود. از این طریق عمده ترین مشکلات مرتبط با خاک‌های اسیدی از بین می‌رود. از طرفی کاربرد آهک باعث می‌شود، دو ماده مغذی، کلسیم و منیزیم نیز به خاک اضافه شود. کاربرد آهک همچنین دسترسی فسفر را برای رشد گیاه فراهم میکند. همچنین با تسریع در تجزیه مواد آلی دسترسی به نیتروژن را نیز افزایش می‌دهد.

مقدار آهک مورد استفاده برای تصحیح اسیدیته خاک تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله pH خاک، بافت (مقدار ماسه، سیلت و خاک رس)، ساختار و مقدار ماده آلی قرار دارد. علاوه بر متغیرهای خاکی، محصولات زراعی و گیاهانی که در حال رشد هستند، بر مقدار آهک مورد نیاز تأثیر می‌گذارد.

بنابراین قبل از مصرف آهک حتما آزمایش خاک انجام دهید، تا مشخص شود که به آهک کلیستیک(آهک کلیستیک از رسوبات آهکی طبیعی استخراج می‌شود و به یک پودر ریز خرد می‌شود و به آن آهک کشاورزی گفته می‌شود)، نیاز دارید یا آهک دولومیتی(آهک دولومیتی به روش مشابه، اما از منابع سنگ آهک حاوی کلسیم و منیزیم گرفته شده است)؟

اگر مشخص شد خاک حاوی مقادیر زیادی منیزیم است، از آهک کلیستیک استفاده کنید. اما اگر آزمایش خاک کمبود منیزیم را نشان می‌دهد، از آهک دولومیتی استفاده کنید. خاک‌های رسی اغلب مقادیری منیزیم ذخیره می‌کنند. از این رو آهک کلیستیک انتخاب مناسبی برای خاک‌های رس و آهک دولومیتی برای خاک‌های شنی است. در زیر میزان مصرف آهک برای افزایش pH در سطح 1000 متر مربع بر حسب کیلوگرم آورده شده است. باز تاکید می‌شود، مقدار مصرف نهایی بایستی بر طبق نتایج آزمایش خاک صورت گیرد.

آهک و گوگرد مورد استفاده محلول در آب نیستند. لازم است که به وسیله بیلچه و یا شخم تا عمق 25 سانتی متر خاک مخلوط کنید. استفاد از این مواد باعث تغییر فوری در pH خاک نمی‌شود. این فرایند زمان بر است و ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد.