مقایسه شوری، میزان ماده آلی و pH برخی کودهای آلی

احتمالا شما هم تا بحال با این موضوع درگیر بوده اید که چه کودی را برای بهبود بستر کشت تان انتخاب کنید. همانطور که می دانید اکثر کشاورزان کودهای آلی بستری را برای تامین عناصر به خاک اضافه می کنند. در حالی که این کودها معمولا برای تامین تمام نیاز های تغذیه ای گیاه کافی نیستند. توصیه ما این است که این کودها را با هدف بهبود دانه بندی و افزایش ماده آلی خاک به خاک اضافه کنید.

در واقع مهمترین پارامتر های خاک که می توانند رشد و باردهی را به شدت تحت تاثیر قرار دهند، EC، pH، و ماده آلی خاک هستند. چنانچه این مقاله نتوانست به تمام سوالات شما در این زمینه پاسخ دهد، می توانید با مشاوران ما در ارتباط باشید.

پ هاش خاک (pH)

وِیژگی ای از خاک است که می تواند تعیین کننده جذب یا عدم جذب یک عنصر باشد. pH را با اعداد 0 تا 14 نشان می دهند. به pH های بین صفر تا 7 را اسیدی، به pH 7، خنثی و به pH های بین 7 تا 14 قلیایی می گویند. پ هاش مناسب برای کشت صیفی و سبزیجات معمولا بین 5/6 تا 7 بیان می شود. و پ هاش های بالاتر از 7 موجب کاهش جذب عناصر ریز مغذی وابسته به پ هاش مانند آهن، روی و منگنز می شود. همچنین در پ هاش های پایین (حدود 4) ممکن است مسمومیت عناصر مانند آلومینیوم ایجاد شود.

مشکل اکثر خاک های ما بالا بودن پ هاش است یعنی عدم چذب عناصر ریز مغذی. پ هاش كمتر از 4 نشانه وجود اسيديته آزاد كه معمولاً از اكسيداسيون سولفيدها و پ هاش كمتر از 5/5 احتمالاً آلومنييوم قابل تبادل و در پ هاش بين 8/7 تا 2/8 وجود كربنات كلسيم را نشان مي دهد (در پ هاش بالاتر از 3/8، كربنات سديم در خاك ديده مي شود كه معمولاً درصد سديم تبادلي نيز بيشتراز 15 است.

2-شوری خاک

که از طریق برآورد میزان رسانایی الکتریکی خاک (EC) به دست می آید. شوری خاک برای کشت صیفی جات و سبزیجات باید در محدود 2000 میلی زیمنس بر متر باشد. شوری های بالاتر از 2000 باعث کاهش عملکرد می شود. همچنین شوری های بسار پایین در زمان باردهی می تواند نشاندهنده فقر خاک باشد و در نتیجه آن هم موجب کاهش رشد باشد. درواقع EC یک واحد غیر مستقیم است که از روی میزان رسانایی گل اشباع خاک برآورد می شود.

به طور کلی هدایت الکتریکی یا EC نشاندهنده برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک است. شوری خاک یکی از این پارامتر هاست که از طریق میزان EC برآورد می شود. اگر چه همیشه EC نمی تواند نشان دهنده میزان شوری خاک باشد اما در کل پارامتر بسیار خوبی برای پی بردن به غلظت عناصر شوری ساز مثل سدیم است. EC بر حسب واحد های میلی زیمنس بر متر (ms/m) و (ds/m) بیان می شود. اگر نتایج بر حسب دسیزیمنس بیان شد باید بدانید که دسیزیمنس 100 برابر میلی دسیزیمنس است!

3-ماده آلی خاک

که مهمترین جزء خاک است. ماده آلی خاک که میزان ان متاسفانه در کشور ما بسیار پایین تر از حد مطلوب است (در کشور ما ماده الی زمین ها کمتر از 5/0 است در حالی که استاندارد آن حدود 2درصد است). ماده الی خاک در واقع میزان فعال بودن، زنده بودن و تبادلات عناصر را تعیین می کند. هر چقدر ماده آلی خاک کمتر باشد عناصر کمتری در اختیار گیاه قرار میگیرند حتی اگر عناصر در خاک موجود باشند. همانطور که در مقاله هوموس، کاربردها و مزایای آن در کشاورزی اشاره کردیم، ماده آلی از تجزیه بقایا موجودات زنده و فضولات به دست می آید. هر چقدر ماده الی تجزیه شده و پوسیده تر باشد، بهتر و کاراتر است.

ماده الی در کودهای دامی و مرغی، انواع پیت و سایر کودهایی که منشا طبیعی دارند وجود دارد. نکته جالب توجه این است که ماده الی به وفور در کودهای دامی وجود دارد. این درحالی است که مشکل عمده خاک های ما کمبود ماده آلی است و اضافه کردن کودهای دامی پوسیده، ساده ترین و در دسترس ترین راه حل است.

در جدول زیر سعی کرده ایم به برخی ویژگی های شیمیایی و فیزیکی مواد بهبود دهنده بستر که در کشور ما استفاده از آنها رایج است، اشاره و آنها را با هم مقایسه کنیم.

جدول مقایسه برخی کودهای آلی و بستری موجود در کشور ما که برای بهبود وضعیت بستر کشت مورد استفاده قرار می گیرند:

نکته: از آنجایی که درصد عناصر موجود در هر کدام از این منابع کاملا وابسته به نوع تغذیه، سن موجود منشا و سایر شرایط موجود دارد، نمی توانید انتظار داشته باشید که همیشه این جدول صدق بکند.

عنصر/ترکیبات	واحد	کود گاوی	کود اسب	کود گوسفندی	کود مرغی	پیت ماوس تجاری	کوکوپیت تجاری	یک خاک آلی داخلی	ورمیکولیت تجاری	بیوکومپوست تجاری	ورمی کمپوست تجاری
ازت N	درصد	2.26	3.1	3.62	3.61	4.2	0.41	0.73	1.25	1.98	1.36
فسفر P	درصد	0.64	0.54	0.68	1.99	0.95	0.81	0.027	1.14	1.78	0.4
پتاس K	درصد	2.04	1.37	2.97	1.66	2.17	1.33	0.14	1.19	4.2	0.4
کلسیم Ca	درصد	1.42	0.32	1.81	7.09	6.61	0.21		0.43	2.8	2.73
منیزیوم Mg	درصد	0.44	2.3	0.47	0.89	3.92	0.31		0.4	2.8	0.9
سدیم Na	درصد	0.15	0.11	0.21	0.31						0.8
گوگرد S	درصد	0.4	0.33	0.49	0.61
روی Zn	میلی گرم در کیلوگرم	209.85	154.91	148	462.31	44	0.22	44.05	59	1023	110
مس Cu	میلی گرم در کیلوگرم	54.78	61.67	27.03	124.92	44.71	5	11.65	2.5	47	20
منگنز Mn	میلی گرم در کیلوگرم	238.18	402.94	352.78	528.39	49.6	17	233.62	28	189	275
آهن Fe	میلی گرم در کیلوگرم	1856.13	6193.1	4368.51	1681.22	99.23	23	0.03	102	1074	5000
ماده آلی تجزیه شده(هوموس)	درصد	11	10	12.3	1.6	متغیر (تا 90درصد)		35			38
EC	دسی زیمنس بر متر	19.74	15.8	25.33	46	0.5	0.85	1	0.71	6.97	1.86
PH	–	7.5	7.3	8	7.5	5	6.1	7	6.8	5.1	7.7

مقایسه کودهای آلی بستری به لحاظ سه فاکتور مهم ذکر شده (pH، EC و میزان ماده آلی):

همانطور که جدول نشان می دهد میزان شوری کودهای فرآوری شده تجاری (مثل کمپوست ها و ورمی کولیت، پیت ماوس و کوکوپیت ها بسیار کمتر از کودهای دامی و مرغی است. از طرف مقابل میزان عناصر ماکرو در کودهای مرغی و دامی نیز بیشتر است. بنابراین میزان عناصر و شوری در کودهای دامی و مرغی بالاست.
میزان ماده آلی تجزیه شده پیت ماوس بیشتر از همه بیشتر و میزان ماده الی کودهای مرغی در حداقل است.
pH کودهای پیت ماوس ها، کوکوپیت ها، بیوکمپوست های استاندارد در حد مطلوب تری نسبت به pH کودهای دامی و مرغی هستند.

در کل کودهای آلی بستری فرآوری شده (پیت ماوس، کوکوپیت، ورمی کولیت و…) به لحاظ EC وpH وضعیت مناسب تری دارند. اما به لحاظ میزان عناصر کودهای مرغی و دامی وضعیت بهتری دارند.