عوامل موثر بر جوانه زنی بذر
عوامل موثر بر جوانه زنی به طور کلی به 2 گروه تقسیم می شود
1- عوامل بذری
این عوامل به ویژگی های خود بذر مربوط بوده و مستقل از محیط بر جوانه زنی بذر تاثیر می گذارند. برای مشاوره انتخاب رقم و کشت صیفی جات می توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
از مهم ترین عوامل بذری موثر در جوانه زنی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
قدرت حیات بذر (زنده مانی)
تولیدگنندگان و متخصصان کنترل بذر، قوه نامیه را توانایی بذر در جوانه زنی و تولید گیاهچه ی طبیعی تعریف نموده اند. از دیدگاه دیگر، قوه ی زیست نشان دهنده درجه زنده بودن بذر، فعالیت متابولیکی و دارا بودن آنزیم هایی است که توانایی لازم برای جوانه زنی و رشد گیاهچه را فراهم می کنند.
بذر ها در زمان رسیدگی فیزیولوژیک بالا ترین قوه ی زیست را دارند و پس از آن قوه ی زیست کاهش می یابد. به طور کلی قوه ی زیست عبارت است از ظرفیت بذر برای جوانه زدن که به وسیله درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و قدرت نهاله ای بذری ارزیابی می شود (رستگار، 1376).
طول عمر بذر
بذر ها بر اساس طول عمر، به 3 گروه طبقه بندی میشوند:
کوتاه عمر: بذر های که عمر آن ها چند روز تا حداکثر یک سال است. مانند بذر ها افرا، بید و نارون.
متوسط عمر: بذر های که از 2 تا 15 سال عمر می کنند. مانند بذر اکثر غلات، سبزی ها و برخی گیاهان زینتی.
بلند عمر: این گونه بذر ها پوسته ی سختی دارند و در صورت آسیب ندیدن پوسته، میتوانند حتی در دما های بالا حداقل 15 تا 20 سال زنده بمانند. مانند برخی از گونه های علف هرز (رستگار، 1376).
خواب بذر
شرایطی است که در آن بذر، حتی با دارا بودن شرایط مساعد برای جوانه زنی، جوانه نمی زند.
بیشتر بخوانیم:
- بذر 8320 پاکت و قوطی تفاوت دارند؟
- معرفی پر طرفدار ترین ارقام گوجه فرنگی ( فضای باز و گلخانه)
- توصیه کودی برای گوجه فرنگی | برنامه تغذیه ای گوجه فرنگی
2 - عوامل محیطی
رطوبت
رطوبت برای جوانه زنی بذر باید به مقداری باشد که بذر را کاملا اشباع کرده و پوسته بذر را نرم کند. آب برای نرم کردن پوسته بذر و فعال ساختن سیستم های داخل بذر ضروری است.
همراه با جذب آب تنفس و فعالیت های متابولیکی بذر افزایش می یابد. همچنین جذب آب سبب زیاد شدن حجم بذر و ترکیدن پوسته بذر میشود. پس از آنکه بذر جوانه زد و ریشه چه از آن خارج شد، مقدار آب قابل وصول برای گیاه جدید به قدرت ریشه برای وارد شدن به محیط و توانایی آن برای جذب آب بستگی دارد.
پتانسیل اسمزی نیز که به وجود نمک ها و مواد محلول در رطوبت خاک بستگی دارد، بر قابل استفاده بودن آب برای بذر اثر دارد. وجود بیش از حد نمک های محلول در محیط بذر ممکن است مانع جوانه زدن بذر ها گردند و تعداد گیاهچه ها را کاهش دهند (رستگار، 1376).
دما
درجه حرارت احتمالا مهم ترین عامل محیطی تنظیم کننده ی جوانه زنی و رشد گیاهچه ی حاصل است. زیرا بر میزان جذب آب و سرعت اعمال متابولیکی داخل بذر اثر می گذارد.
دما بر درصد و سرعت جوانهزنی نیز تاثیر می گذارد. بالا ترین درصد جوانهزنی برای اکثر گیاهان در دما های بین 26 تا 35 بدست می آید. برای جوانه زنی بذر سه نقطه ی دمایی وجود دارد، حداقل، مطلوب و حداکثر که برای هرگونه منحصر به فرد است. دمای حداقل پایین ترین درجه حرارتی است که جوانه زنی میتواند در آن اتفاق بیافتد. به این دمای کمینه، دمای پایه یا صفر جوانه زنی میگویند.
دمای حداکثر دمایی است که پس از آن جوانه زنی صورت نمی گیرد زیرا این دما و دما های بالاتر از آن برای بذر کشنده هستند. دمای مطلوب نیز دمایی است که در آن بیش ترین درصد و سرعت جوانه زنی اتفاق می افتد (رستگار، 1376).
اکسیژن
جهت جوانه زنی سریع و یکنواخت، تبادل گاز ها میان جنین و محیط جوانه زنی از اهمیت خاصی برخوردار است. بذر کلیه گیاهان (به استثنای گیاهان آبزی) برای جوانه زدن نیاز به اکسیژن فراوان دارند. اکسیژن برای سوزاندن قند ها و چربی ها و سایر مواد ذخیرهای بذر و تولید انرژی لازم است.
بنابراین محیط های کشت باید دارای هوای کافی بوده و سفت و فشرده نباشند. بذر هایی که در خاک های سنگین کاشته شده باشند یا در اعماق زیاد خاک قرار گیرند، به ویژه در فصول بارانی، ممکن است جوانه نزنند. زیرا خلل و فرج موجود در خاک با آب پر شده و اکسیژن کمی برای بذر باقی می ماند (رستگار، 1376).
نور
نور ممکن است جوانه زدن بذر را تسریع و یا از جوانه زنی آن جلوگیری کند. بذر های حساس به نور اغلب ریز هستند و قرار دادن آن ها نزدیک به سطح خاک برای جوانه زنی مناسب تر است.
بذر هایی که نور از جوانه زدن آن ها ممانعت می کند معمولا در محیط های خشک کویری دیده می شوند. در این مناطق اگر بذر ها در اعماق بیشتر خاک کشت شوند که رطوبت بیشتر و دمای کمتری دارند، بقای گیاهچه حاصل تضمین بیشتری خواهد داشت (رستگار، 1376).
عوامل متعددی همچون گسترش کشت های مکانیزه و شرایط محیطی نامطلوب مانند خشکی و شوری خاک، ضرورت جوانه زنی و استقرار سریع و یکنواخت را ایجاب می نمایند. از این میان شوری خاک و اثرات نامطلوب تنش شوری بر جوانه زنی بذر و استقرار گیاهچه از مواردی است که امروزه توجه محققان زیادی را به خود جلب نموده است (Parida، 2005).
به طوری که سطوح بالای شوری موجب مهار کامل جوانه زنی بذر و استقرار گیاهچه می شود (Pessarakli and Szabolcs، 1999).
تنش های محیطی
تنش عبارت است از هر عامل زیستی یا محیطی که بتواند به موجود زنده صدمه وارد نماید. تنش نتیجه برهم خوردن فرآیند های حیاتی سلول های گیاهی است که در اثر یک یا چند عامل زیستی و محیطی حاصل می شود.
در اثر تنش جوانه زنی، رشد و نمو، کیفیت و عملکرد محصول تحت تاثیر قرار می گیرد. بعلاوه تنش ممکن است سبب مرگ بخشی از گیاه یا تمام آن گردد (کافی و همکاران، 1388).
تنش های محیطی (شوری، خشکی، سرما، گرما، عناصرسنگین و…) مهم ترین عوامل اثر گذار بر روی گیاهان زراعی به شمار می آیند. تنش های محیطی شامل تنش های زیستی و تنش های فیزیکوشیمیایی می باشند.
تنش های زیستی به دو دسته 1 - حمله آفات و امراض و 2 - رقابت، تقسیم می گردد و تنش های فیزیکوشیمیایی به پنج گروه تنش های 1 - فیزیکی 2 - شیمیایی 3 - تشعشعی 4 - دمایی و 5 - آب، تقسیم بندی شده اند، که تنش شوری جز تنش های شیمیایی محسوب می گردد (کافی و همکاران، 1388).