راه نگهداری از بذر صیفی جات کدامند؟

بذر نیز یک موجود زنده ای است که هر روز که می‌گذرد در واقع یک روز از عمر آن گذشته و بهتر است هر چه سریع تر کشت شود در غیر اینصورت پیر می‌شود یا به اصطلاح کارشناسان، بذر زوال پیدا می‌کند و قوه نامیه خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل است که وقتی بذر مانده سال قبل را استفاده می‌کنید تعداد کمتری از آنها سبز می‌شوند. شاید برای شما هم سوال باشد که چطور می‌توان جلوی پیر شدن این بذرها را گرفت؟

کافی است این بذرها را در به دور از رطوبت و گرما نگهداری کنید. بعضی از کشاورزان این بذرها را در انبار نگهداری می‌کنند در حالی که انبار به اندازه کافی سرد نیست. بعضی کشاورزان مقدار اندک بذرهایشان را در یخچال نگهداری می‌کنند اما باید توجه داشته باشید که اگر چه یخچال دمای پایینی دارد اما رطوبت بالایی دارد و این رطوبت بالا باعث می‌شود که به محض اینکه از یخچال درآورده شوند این بذرها در معرض زوال قرار می‌گیرند. از همه بدتر اینکه اگر بذرها مرطوب شوند ودر یخچال منجمد شوند، ممکن است وارد خواب شوند و دردسر پرهزینه ای درست کنند.

بنابراین راه حل چیست؟

همانطور که گفتیم بذرها برای نگهداری طولانی مدت (بیش از یکسال) باید به دور از رطوبت و در سرما نگهداری شوند. معمولا بذرهای صیفی جات و بذرهای گران قیمت حتما دارای بسته بندی هستند تا از خیس شدن و بالا رفتن رطوبت آنها جلوگیری شود. پس اگر بذر بسته بندی دارد که همان بسته را در جای سرد (دمای بین 5 تا 10 درجه برای نگهداری بذر صیفی جات تا 3 سال بسیار مناسب است) نگهداری کنید. اگر بسته بندی ندارد سعی کنید حدالامکان آن را بسته بندی کنید مثلا داخل دو تا سه عدد نایلون فریزر قرار دهید و در هر کدام را جداگانه ببندید.

راه‌های نگهداری از بذر چگونه است؟

اگر امکان نگهداری بذرها برایتان در یخچال وجود ندارد می‌توانید از تکنیک‌های دیگری استفاده کنید. مثلا:

پاکت‌های باز نشده را داخل یک کوزه (درب گشاد) که در کف آن مقداری آب ریخته اید، نگهداری کنید. لازم به ذکر است که آب موجود در کوزه نباید در تماس با بسته‌ها باشد. می‌توانید در کف کوزه یک سنگ یا هر وسیله‌ای که بتواند بسته‌ها را بالای سطح آب نگه دارد، قرار دهید. البته اگر قوطی است نیازی به این کار نیست مگر آنکه بخواهید لیبل‌ها از بین نروند.

پیشنهاد نویسنده: خرید بذر

امروزه شرکت‌های تولید کننده و وارد کننده بذر و حتی بعضی فروشگاه‌ها دارای انبارهای مجهز به سیستم سرمایشی هستند و بسته‌های بذر را در شرایط استاندارد نگهداری می‌کنند تا بتوانند این بذرها را تا سال‌های بعدی نیز زنده و قوی نگهدارند. در دنیای پیشرفته امروز که اهمیت بذرها به عنوان یک جز اصلی چرخه غذایی درک شده است، مراکزی بوجود امده تا از تمامی بذرها حداقل یک نمونه برای آیندگان و برنامه‌های آینده، نگهداری شود. یکی از این مراکز بانک بذرهاست.

بانک بذر چیست؟

بانک ژن بذر به مکانی گفته می­شود که ژرم پلاسم گیاهی در آن به صورت بذر نگهداری می­شود. از مزایای استفاده از این بانک­ها نسبت به سایر انواع بانک­‌های گیاهی می‌توان اشاره کرد که:

1. نسبت به گیاه کامل فضای کمتری می‌گیرد.
2. نگهداری به هزینه کمتری نیاز است.
3. کار با ژرم پلاسم بسیار آسان است.
4. همچنین ژرم پلاسم در محیط عاری از بیماری وحشرات حفظ می‌شود.

نگهداری و استفاده از این بانک معایبی نیز دارد از جمله:

بذرهای ارتودوکس (بذرهای ارتدکس دارای رطوبت پایینی هستند و یا میتوانند تا رطوبت پایینی خشک شوند مانند گندم، جو و…) را به این روش می‌توان نگهداری کرد اما بذرهای ریکال­سیترانت (بذرهایی هستند که توانایی تحمل خشک شدن برای نگهداری را ندارند مثل کلزا و سایر دانه‌های روغنی) را نمی‌توان به این شیوه به مدت طولانی نگهداری کرد. بذر ممکن است صددرصد نماینده ژنتیکی والدین خود نباشد. و اینکه کاهش قوه نامیه در اثر شرایط نامساعد وحذف بخشی از ژرم پلاسم نیاز به تجدید بذر به صورت دوره ای دارد.

انواع بانک نگهداری از بذر کدامند؟

در این بانک‌ها برحسب هدف نگهداری از بذر، 3 نوع بانک مشاهده می­شود:

• کوتاه مدت: کلکسیون در حال کار در دمای 10-5 درجه وبه مدت 3تا 5 سال
• میان مدت: کلکسیون فعال در دمای صفرتا 5 درجه وبه مدت 15-10 سال
• بلند مدت: کلکسیون پایه که در دمای 18- تا 20- درجه به مدت 50 سال وبیشتر

یکی از بزرگترین بانک ژن‌های موجود در ایران، بانک ژن دانشکده پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران است که در سال 1311 با تلاش­های مهندس عدل و مهندس عطایی بنا نهاده شد. با وجود زحمت­ها، مشکلات و مسایل فراوان، سایر گونه‌های محلی گندم از تمام نقاط مختلف ایران جمع آوری شد. این گونه­های بومی نزدیک به 36 هزار گونه بود که هیچ کدام اصلاح شده نبودند. به هر ترتیب آنچه که مهم است اینکه امروزه ۳۱ هزار نمونه ژنتیکی و ۱۵ هزار منبع ژنتیک گندم و حبوبات نیز در بانک ژن دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران وجود دارد.

ایران در محل پیدایش تنوع و منابع ژنتیک قرار دارد و در این زمینه بسیار غنی و دارای تنوع گسترده ای است، اکنون حدود ۷۰ هزار گونه گیاهی در بانک ژن گیاهی ایران نگهداری می‌شود. بنابراین کشور ما میتواند یکی از کشورهای دارای پتانسیل مناسب برای اصلاح گیاهان با اهداف مختلف باشد.