نماتد ریشه گرهی در گلخانه و فضای باز

نماتد چیست؟

نماتد درحقیقت به گروهی از کرم های لوله ای گفته می شود که در خاک زندگی می کنند برخی از آنها خارجی هستند و وارد گیاه نمی شوند و برخی داخلی یعنی می توانند وارد ریشه گیاهان شوند و بعنوان انگل از آن تغذیه کنند. برخی از آنها مفید و برخی بسیار مضر هستند. دسته مضر نماتد موجب ایجاد اخلال در فعالیت و رشد ریشه می شوند و از این طریق می توانند به تدریج بوته را از بین ببرند. بنابراین همه نماتد ها مضر نیستند و الزامی به مبارزه با همه آنها نیست. ولی اینجا ما در مورد نماتدهای مضر صحبت می کنیم.

نماتد عامل سرطان خاک است.

اولین و بارز ترین علایم نماتد ایجاد ریشه گرهی است. در واقع ریشه به شکل دانه تسبیهی یا گره های شبیه به سرطان در می آیند به همین دلیل به نماتد عامل سرطان خاک هم گفته می شود.

نماتد عامل مرگ خاموش گیاه است

نماتد در خاک است و ریشه ها را درگیر می کنند به این شکل که می توانند از انتقال مواد غذایی به اندام هوایی جلوگیری کند، این امر به تدریج اتفاق می افتد در نهایت موجب غده غده شدن ریشه و ایجاد علایمی مشابه با کمبودهای مواد غذایی و آب می شوند. این روند رو به موت بوته، تدریجی اتفاق می افتد و شناسایی آن یا انجام نمی شود یا بسیار کم شناسایی می شود در نتیجه بوته آرام آرام از ریشه که خارج از دید کشاورز است آسیب می بیند و کامل خشک می شود. به همین دلیل این به بیماری لقب مرگ خاموش گیاهان را داده اند.

علایم نماتد (با تمرکز بر محصولات صیفی و سبزی)

ریشه گرهی شدن بارز ترین نشانه وجود نماتد است.
رنگ پریدگی و ضعف بوته
علایم کمبود عناصر از جمله کلسیم و بشابی شدن برگ ها
کوتوله ماندن بوته
علایم کبود آب و حاشیه سوختگی برگ ها و علایم بند آمدن آوند چوبی

نماتد در چه شرایط و خاک هایی موجب ایجاد بیماری می شود؟

در خاک های فقیر که ماده آلی کم دارند شنی که مخصوصا با آب شیرین هم آبیاری می شوند.
در شرایطی که گیاه به لحاظ تغذیه ای ضعیف است.
خاک بستر قلیایی و آهکی باشد.
آبیاری بیش از حد نیز می تواند موجب افزایش جمعیت نماتد شود.

پیشگیری و درمان نماتد

برترین راهکار، استفاده از ارقام مقاوم است. خوشبختانه امروزه در بازار رقم هایی از صیفی جات موجود هستند که مقاومت نسبی خوبی به نماتد دارند.
آفتاب دهی یا سولاریزیشن و ضدعفونی بستر در گلخانه ها و کشت های تابستانه مناطق جنوبی یکی از راهکارهای موثر در کنترل نماتد است.
یکی از راهکارهای پیشگیری تغذیه مناسب و استفاده از عناصری که می توانند اعمال ریشه را کمک می کنند مانند فسفر، روی، پتاسیم و حتی کلسیم است.
آبیاری با آب گل آلود جهت سنگین کردن خاک (در آبیاری های غرق آبی)
استفاده از انواع اسید مانند اسید فسفریک، اسید انفیوریک، گوگرد باکیفیت معدنی اسیدی،
افزایش فواصل آبیاری (در صورتی که خاک شما شنی باشد این ترفند را باید خیلی هوشمندانه انجام داد و نباید اجازه داد به گیاه تنش وارد شود. چرا که تنش آبی می تواند می تواند موجب افزایش خسارت شود)
استفاده از کودهای دامی و مرغی و حتی اسید هیومیک جهت افزایش ماده آلی خاک. افزودن ماده آلی خاک موجب بهبود دانه بندی و کاهش منافذ خاک خالی خاک و همچنین بهبود تغذیه می شود.
تقویت بوته با محلولپاشی عناصر غیر متحرک مانند کلسیم و بور، محلولپاشی ریز مغذی ها و عناصری که جذب آنها از خاک ممکن مشکل است (مثلا در خاک های آلوده به نماتد معمولا پی اچ بالایی داریم و عناصر ریز مغذی جذب پایینی دارند بنابراین محلولپاشی این عناصر لازم است)، محلولپاشی ترکیبات اسید آمینه ای و ضد شوک.
رعایت تناوب زراعی و کشت گیاهان غیر میزبان
استفاده از سموم نماتد کش قوی مانند ترویگو و ولوم