برای رشد گوجه فرنگی چه باید کرد؟ برای رشد گوجه فرنگی چه باید کرد؟ مراحل رشد گوجه فرنگی به عوامل متعددی بستگی دارد. از جمله عوامل موثر می‌توان به خاک مناسب برای کشت گوجه فرنگی، نیاز آبی گوجه فرنگی، ph گوجه فرنگی و ... اشاره داشت. رشد گوجه فرنگی تاثیر پذیری مستقیمی از نحوه تغذیه و رسیدگی کشاورز دارد. نیاز آبی گوجه فرنگی در هکتار بر روی مراحل رشد گوجه تاثیر مستقیمی دارد. که در ادامه به طور کامل شما را با مراحل رشد گوجه فرنگی بیشتر آشنا می‌کنیم.
فهرست مطالب
آشنایی با مراحل رشد گوجه فرنگی
اگر کشاورزی دارید و می‌خواهید گوجه بکارید پس لازم است با نحوه رسیدگی و مراحل رشد گوجه فرنگی آشنایی کامل داشته باشید. در ادامه برخی از مهم ترین مواردی که در رشد گوجه فرنگی موثر می باشد را مورد بررسی قرار می دهیم. با مطالعه این مقاله به طور کامل با مراحل رشد گیاه گوجه فرنگی آشنا می شوید.
کشت بهاره گوجه فرنگی
این کشت معمولا از ابتدای آبان تا اوایل آذر شروع می‌شود. نشاها در اواسط دی ماه به زمین اصلی گلخانه منتقل می‌شوند و محصول از اواخر اسفند ماه تا اواخر خرداد ماه قابل برداشت است. گاهی تاریخ کشت بهاره را تغییر می‌دهند و بذر گوجه فرنگی را از دهه آخر آذر ماه تا دهه آخر دی ماه کشت می‌کنند. نشاها را از دهه دوم بهمن ماه تا دهه اول اسفندماه به زمین اصلی گلخانه منتقل می‌کنند. در اين صورت محصول از اواسط فروردین ماه تا اواخر تیر ماه قابل برداشت می‌باشد.
در کشت بهاره گوجه فرنگی در صورت مساعد بودن شرایط محیطی، برداشت تا پاییز (اواسط آبان ماه) هم ادامه می‌یابد. این کشت به خاطر طولانی بودن فصل رشد (حدود 5 ماه و يا بیشتر) و باردهی بیشتر، از اهمیت خاصی برخوردار است.
کشت پاییزه گوجه فرنگی
کشت پاییزه معمولا از اواخر خرداد ماه و اوایل تیر ماه شروع می‌شود. نشاها از اوایل تا اواخر مرداد ماه به زمین اصلی گلخانه منتقل می‌شوند و محصول از اواسط مهر ماه تا اواسط آذر ماه قابل برداشت می‌باشد.
در کشت گوجه فرنگی، مناطقی که تابستان خنک و زمستان ملایم دارند، دو کشت در سال میسر خواهد بود. اما در مناطقی که تابستان گرم و برداشت بهاره دارند، نهایتا تا آخر اردیبهشت ماه میسر می‌باشد، و البته بهتر است به جای دو کشت در سال، از یک کشت بینابین استفاده گردد.
تغذیه و شرایط مناسب کشت گوجه فرنگی گلخانه ای و فضای باز با هم متفاوت است.
بستر کشت گوجه فرنگی
گياه گوجه فرنگی برای گسترش ریشه‌های عمیق و قوی خود احتیاج به زمین شنی یا شنی لومی، پوک، نرم، عمیق با زهکشی مناسب دارد. این خاک باید غنی از مواد غذایی و عاری از عوامل بیماری‌زا باشد. با توجه به اینکه بیشترین فعالیت ریشه‌ها در عمق 30 سانتی‌متری خاک می‌باشد، قبل از انتقال نشاهای گوجه فرنگی به زمین اصلی باید بسترهای مناسب که تا عمق 80 سانتی‌متری قابلیت نفوذ ریشه را داشته باشند مهیا نمود.
تاثیر نوع خاک در کشت گوجه فرنگی
گوجه فرنگی را می‌توان در طیف وسیعی از خاک‌ها با بافت‌های مختلف، از خاک‌های سبک و شنی گرفته تا خاک‌های سنگین و رسی کشت کرد. در صورت تمایل به برداشت زود هنگام، خاک‌های شنی ترجیح داده می‌شوند. سطح PH مطلوب برای گیاه گوجه فرنگی 5/5 تا 6/5 است. در سطوح بالاتر یا پایین‌تر از حد مطلوب، میزان جذب عناصر ریز مغذی کاهش می‌یابد.
گوجه فرنگی‌های توليدی در كشت بدون خاک، نسبت به PH مقاومت كمتری دارند و بيشترين محصول را در pH بين 4/5 تا 5 به دست مي‌آورند و در pH برابر با 7 حدود 25 % كاهش محصول در پی خواهند داشت.
تاثیر نوع شرایط آب و هوایی بر کشت گوجه فرنگی
یکی از عوامل موثر در رشد گوجه فرنگی شرایط آب و هوایی و منطقه ای است که گوجه فرنگی در آن رشد می کند. در ادامه برخی از مهمترین عوامل موثر در کشت و رشد گوجه فرنگی را مورد بررسی قرار می دهیم.
تاثیر دما در کشت گوجه فرنگی:
بهترین درجه حرارت برای جوانه زنی بذر گوجه فرنگی در گلخانه 25 تا 30 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. درجه حرارت محیط خزانه نباید از 12 تا 15 درجه سانتی‌گراد کمتر و از 35 درجه سانتی‌گراد بیشتر باشد. هر چقدر درجه حرارت پایین‌تر باشد، طول مدت جوانه زنی بیشتر خواهد شد. تعداد روزهای مورد نیاز برای جوانه‌زنی بذر گوجه فرنگی در درجه حرارت‌های مختلف را می‌توانید در جدول زیر مشاهده نمایید.
درجه حرارت خاک (سانتی‌گراد)
10
15
20
25
30
35
زمان مورد نیاز برای جوانه زنی (روز)
43
14
8
4
6
9
بعد از جوانه زنی بهترین درجه حرارت محیط برای پرورش نشا 24-18 درجه سانتی‌گراد (روز 24 و شب 18 درجه سانتی‌گراد) می‌باشد. به طور کلی، دما عامل اصلی و موثر بر رشد گیاه گوجه فرنگی است. این گیاه برای رشد رویشی، گلدهی، تنظیم و رسیدن میوه، نیاز به دمای خاصی دارد. گوجه فرنگی برای رشد نیاز به محدوده‌ی دمایی بین 10 تا 30 درجه سانتی‌گراد دارد. جدول زیر نیاز دمایی گوجه فرنگی در طول مراحل مختلف رشد را نشان می‌دهد.
دما (درجه سانتی گراد)
مراحل رشدی
مطلوب
حداکثر
حداقل
16-29
34
11
جوانه زنی
21-24
32
18
مراحل گیاهچه ایی
19/24-13/18
20/30
10/18
تنظیم میوه ( شب/ روز)
21-24
30
10
تشکیل لیکوپن
21-32
40
10
تشکیل کاروتن
انتقال نشا به زمین اصلی
زمان انتقال نشا به زمین اصلی، زمانی است که ارتفاع بوته 30-20 سانتی‌متر باشد. در این حالت 2 برگ حقیقی، غیر از 2 برگ لپه‌ای در گیاه به وجود می‌آید که معمولا 15-12 روز برای 2 برگه شدن و 20 روز برای 4 برگه شدن زمان نیاز است. بهترین زمان انتقال نشاها به زمین اصلی 6-4 هفته بعد از کاشت بذر در خزانه است. بهتر است 14-12 ساعت قبل از انتقال، خزانه را آبیاری نمود.
تاثیر نور در کشت و رشد گوجه فرنگی
شدت نور یکی از عوامل موثر بر میزان قندهای تولیدی در طول فرایند فتوسنتز است. نور مناسب، کارایی فتوسنتز و تولید مواد غذایی مورد نیاز را افزایش می‌دهد و از این طریق بر تعداد میوه‌هایی که گیاه می‌تواند حمایت کند (میزان عملکرد)، تاثیر می‌گذارد. بنابراین می توان گفت که نور در رشد گوجه فرنگی تاثیر مستقیمی دارد.
تاثیر آب و نوع آبیاری در کشت گوجه فرنگی
گوجه فرنگی نسبت به کم آبی نسبتا مقاوم است. با این وجود، برای اطمینان از عملکرد و افزایش کیفیت محصول، نیاز است که از تنش آب جلوگیری شود. نیاز آبی گوجه فرنگی در صورت کشت در فضای باز بین 4000 تا 6000 متر مکعب در هکتار متغیر است. البته این عدد برای تناژهای پایین مثلا 50 تن در هکتار می باشد. در گلخانه‌ها حداکثر 10،000 متر مکعب در هکتار آب مورد نیاز است. 70٪ یا بیشتر سیستم ریشه گوجه فرنگی در 20 سانتی‌متر فوقانی خاک قرار دارد. بنابراین یک سیستم آبیاری قطره‌ای برای صرفه جویی در مصرف آب توصیه می‌شود.
گوجه فرنگی تا 3 میلی موس شوری را تحمل می‌کند. ولی افزایش EC خاک تا 4 میلی موس باعث 10% کاهش محصول، تا 6 میلی موس باعث 35% کاهش محصول و تا 8 میلی موس باعث 50% کاهش محصول می‌شود. ميزان شوری در كشت بدون خاک (هيدروپونيک)، می‌تواند به خاطر بهبود كيفيت ميوه بيش از مقادير آن در روش‌های خاكی در نظر گرفته شود. برای اين منظور كلريد سديم را به محلول كود اضافه می‌كنند.
در خاک‌های سبک یا هنگام استفاده از آب شور لازم است، مقادیر آب را 20% تا 30% افزایش داد. نیاز آبی در مراحل مختلف رشد گوجه فرنگی متفاوت است. نیاز آبی گوجه فرنگی از جوانه زنی تا آغاز میوه دهی افزایش می‌یابد، در طول رشد میوه به اوج خود می‌رسد و سپس در زمان رسیدن میوه کاهش می‌یابد.
بهتر است از ارقام گوجه فرنگی مقاوم به شوری استفاده کنید. همچنین در شرایط شوری انتخاب پربارترین بذر گوجه فرنگی بهتر است. چرا که شوری با کاهش عملکرد همراه بوده ولی در ارقام پربار، این مشکل تا حدودی جبران می‌گردد. تنش خفیف آب در هنگام رشد و رسیدن تاثیر مثبتی بر کیفیت میوه دارد. همچنین باعث استحکام، طعم و کیفیت ماندگار می‌شود. اما ممکن است به تولید میوه‌های کوچک‌تر منجر شود. از طرفی آبیاری در زمان برداشت میوه، ممکن است کیفیت محصول را کاهش دهد و باعث پوسیدگی شود.
کمبود آب منجر به کاهش رشد و همچنین کاهش جذب کلسیم و در نتیجه پوسیدگی قسمت فوقانی و پایینی میوه می‌شود. از طرفی، آبیاری بیش از حد، باعث ایجاد شرایط بی‌هوازی در خاک شده، که منجر به مرگ ریشه، تاخیر در گلدهی و اختلالات در میوه دهی می‌شود. استفاده از آب آبیاری اسیدی (pH پایین) توصیه نمی‌شود. زیرا منجر به حل شدن عناصر سمی در خاک از جمله آلومینیوم سنگین می‌شود.
نیازهای غذایی گوجه فرنگی فضای باز
تاثیر شوری اولیه و ثانویه بستر در رشد گوجه فرنگی
منظور از شوری اولیه، این است که بستر از قبل شور باشد. شوری ثانویه یعنی اینکه با تغذیه نامناسب و پرفشار و زیرسازی نامناسب، شرایط برای تجمع املاح ایجاد شده باشد.
تحت شرایط تنش شوری کاتیون سدیم با کاتیون پتاسیم، در محل جذب ریشه با یکدیگر رقابت می‌کنند، که منجر به کاهش جذب پتاسیم می‌شود. از طرف دیگر، کلر برای جذب نیترات و نیتروژن رقابت می‌کند و مانع رشد گیاه و در نتیجه کاهش عملکرد می‌شود. شوری هم موجب ایجاد سمیت و هم تنش خشکی می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که با افزایش شوری، میزان باردهی به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. اگر چه شوری آب، تاثیر منفی بیشتری نسبت به شوری خاک دارد، اما هر دو موجب کاهش عملکرد و رشد می‌شوند.
نکته مهم این است که همیشه شوری و EC با هم برابر نیستند.
گاهی ما به بسترهایی که مجموع املاح (پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سدیم و …) آن‌ها بالای 4 باشد، میگوئیم بستر، شور است! و این موضوع درست نیست. شوری را بهتر است بیشتر، به تجمع املاح سمی مانند سدیم نسبت بدهیم! نه کلسیم و پتاسیمی که امکان استحصال آن‌ها توسط گیاه بسیار بالاست.
بنابراین شوری باعث کمبود پتاسیم و کاهش تعداد میوه در گیاه می‌شود. برای کاهش اثرات شوری در گوجه فرنگی می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
کاربرد پتاسیم: کاربرد پتاسیم منجر به افزایش جذب این عنصر نسبت به سدیم می‌شود و از این طریق اثرات منفی جذب سدیم به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
کاربرد نیترات: کاربرد این آنیون (نیترات) به طور موفقیت آمیزی با جذب کلرید توسط ریشه گیاه، رقابت می‌کند و به طور قابل توجهی میزان جذب و اثرات جانبی آن را کاهش می‌دهد.
کاربرد کلسیم: کلسیم در جذب سدیم اختلال ایجاد می‌کند. به عبارتی هنگامی که کلسیم کافی موجود باشد، ریشه جذب پتاسیم را به سدیم ترجیح می‌دهد و جذب سدیم سرکوب می‌شود.
کاربرد عنصر روی: عنصر روی باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش شوری می‌شود. به نظر می‌رسد، روی نقش عمده‌ایی در مقاومت گوجه فرنگی در برابر نمک دارد. تغذیه با مقادیر کافی روی (Zn) باعث کاهش نفوذپذیری غشای سلول ریشه نسبت به یون سدیم در شرایط شوری می‌شود، و در نتیجه مقاومت به تنش شوری افزایش می‌یابد.
کاربرد منگنز: گوجه فرنگی نسبت به کمبود کلسیم، بسیار حساس است، که به صورت علائم پوسیدگی (BER) روی میوه‌ها آشکار می‌شود. شرایط شوری شدت پوسیدگی را افزایش می‌دهد. اخیرا مشخص شد که منگنز (Mn) به عنوان آنتی اکسیدان در میوه گوجه فرنگی عمل می‌کند، از این رو کاربرد آن در گوجه فرنگی رشد یافته در خاک شور می‌تواند علائم پوسیدگی میوه‌ها را کاهش دهد.
کود دهی صحیح گوجه فرنگی
کوددهی صحیح با توجه به نوع کشت گوجه فرنگی (بهاره یا پاییزه بودن) انجام می‌شود. چیزی که درباره گوجه فرنگی مسلم است نیاز رشدی و تغذیه نسبتا بالای این گیاه است. اما توصیه می‌شود که حتما قبل از کاشت گوجه فرنگی، آزمون آب و خاک را انجام داده تا از میزان عناصر مختلف موجود در زمین، شوری آب و یا خاک و اسیدیته آن‌ها اطمینان داشته باشید.
می‌توان جدولی را به صورت کلی برای کشت گوجه فرنگی داشت که میزان مصرف کود با عناصر موجود در خاک تغییر پیدا کند. همچنین توصیه می‌شود برای پیشگیری از بیماری‌ها و خسارات آفات، از سموم مناسب با مشورت کارشناس فنی بهره برد.
نمونه‌ای از برنامه کودی توصیه‌شده برای تغذیه ارقام گوجه فرنگی گلخانه‌ای به روش آبكود در کشت بهاره و پاییزه
(کیلوگرم کود در هزار متر مربع)
هفته پس از کاشت
کود NPK فسفر بالا
کود NPK پتاس بالا
سولفات منیزیم
سولفات پتاسیم
نیترات کلسیم
نیترات آمونیوم
1
10
0
0
0
0
0
2
5
0
0
0
0
0
3
5
0
0
0
0
0
4
10
0
0
0
0
0
5
0
10
10
5
5
0
6
0
10
0
5
0
0
7
0
10
10
5
10
0
8
0
10
0
5
0
0
9
0
10
10
10
10
0
10
0
10
0
10
0
0
11
0
10
0
10
10
0
12
0
10
10
10
0
0
13
0
10
0
10
10
0
14
0
10
0
10
0
0
15
0
10
10
10
10
0/05
16
0
10
0
10
0
0
17
0
10
0
10
10
0/05
18
0
10
10
10
0
0
19
0
10
0
10
10
0/05
20
0
10
0
10
0
0
21
0
10
0
10
10
0
22
0
10
10
10
0
0/05
23
0
10
0
10
10
0
24
0
10
0
10
0
0
25
0
15
0
10
0
0
26
0
15
0
10
0
0
در جدول بالا مثالی برای محصولات گوجه فرنگی گلخانه ای در کشت بهاره آورده شده است. ولی برای محصولات پاییزه، برنامه کودی هفته‌های دوم، سوم و چهارم حذف شده و بعد از هفته اول برنامه کودی هفته پنجم به اجرا در می‌آید. انتخاب بهترین بذر گوجه فرنگی از نظر پربارترین انواع بذر گوجه فرنگی زودرس یا بهترین بذر گوجه فرنگی فضای باز در شرایط کاشت گوجه، تاثیرگذار بوده و بر روی عملکرد و باردهی اثر می‌گذارد.
آخرین دیدگاه‌ها