گوجه فرنگی بعد از سیب‌زمینی، از مهمترین گیاهان خانواده بادمجانیان است که در تغذیه بشر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه در شرایط اقلیمی بسیار متفاوت از بوشهر گرفته تا آذربایجان شرقی، و در تمامی استان‌های کشور در سطح وسیع کشت می‌شود.
فهرست مطالب
کمبود آهن در گوجه فرنگی از جمله مشکلاتی است که گوجه کاران با آن مواجه هستند. در این مقاله از آقا مهندس می‌خواهیم شما را با علائم کمبود آهن در گوجه فرنگی و همچنین خواص کود آهن برای گوجه فرنگی بیشتر آشنا کنیم. ما شما را برای استفاده از کود آهن برای گوجه فرنگی و سولفات آهن برای گوجه فرنگی بیشتر آشنا می‌کنیم.
مصرف عناصر غذایی آهن، روی، منکنز، مس و بر در مزارع گوجه فرنگی در مناطق مختلف با شدت و ضعف متفاوت ضروری است. مصرف این عناصر براساس آزمون خاک بهترین روش مدیریت آن‌هاست. با توجه به اینکه در اثر کمبود مواد غذایی خصوصا عناصر کم‌مصرف، خسارت و عوارض جبران‌ناپذیری به محصولات کشاورزی وارد می‌شود، اهمیت و ارزش آن‌ها روزبه‌روز مخصوصا برای کشاورزی بیشتر می‌شود.
چرا کمبود آهن در گوجه فرنگی مشکل ساز است؟
ماده غذایی آهن، یکی دیگر از مواد غذایی کم‌مصرف است که وجود آن به اندازه کافی، برای رشد گیاهان زراعی و باغی لازم است. به دلیل آهکی بودن بخش زیادی از خاک‌های زراعی کشورمان، بسیاری از محصولات زراعی، از کمبود آهن رنج می‌برند. لذا وجود این ماده غذایی در تولیدات کشاورزی اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
اغلب زمین‌های کشاورزی دارای مقدار قابل توجهی آهن در طبقه سطحی زمین هستند. ولی چون آهن به حالت غیرقابل جذب است، گیاهان اغلب دچار کمبود آهن شده و از این رنج می‌برند. زمانی که وضعیت آهن به نحوی ست که قابل استفاده گیاه نباشد، به وسیله اضافه نمودن املاح اسیدی و مقداری مواد آلی تا حدودی سبب تعادل خاک می‌شوند و قدرت جذب گیاه از این ماده بیشتر می‌شود.
نقش آهن در گوجه فرنگی چیست؟
در شرایط کمبود آهن در گیاه تعادل توزیع آن در کلروپلاست، بهم می‌خورد. بنابراین کمبود آهن در گوجه موجب کاهش سنتز کلروفیل و در نهایت زردی برگ می‌شود. امروزه نتایج مطالعات نشان می‌دهد که آهن در سنتز پروتئین و رشد نوک ریشه نقش دارد. از خواص کود آهن برای گوجه فرنگی می‌توان اثر آن جهت تکمیل نقش پتاسیم در رنگ آوری و درشت کردن میوه مفید است.
علائم کمبود آهن در گوجه فرنگی چیست؟
کمبود آهن در گوجه فرنگی به تولید سبزینه در گیاه آسیب می‌رساند. مقدار سبزینه گیاهان به وجود همیشگی آهن بستگی دارد. کمبود آهن در برگ‌های مبتلا، به صورت رگه‌های سبز رنگ به همراه کلروز شدید در انتهای برگ‌ها مشاهده می‌شود. متداول‌ترین علائم کمبود آهن در گوجه فرنگی، ابتلای برگ‌های جوان به کلروز میان رگبرگی‌ای (زردی و رنگ پریدگی) است. با ادامه‌ی این وضعیت کل برگ به رنگ پریدگی مبتلا می‌شود و نهایتا باعث بی‌رنگ شدن (نهایتا سفید شدن) کل برگ می‌شود.
ظهور علائم کمبود آهن در جوانترین برگ‌های گوجه‌فرنگی
کمبود آهن در گوجه چه معایبی دارد؟
به خاطر پایین بودن انتقال‌پذیری آهن (آهن عنصری غیرمتحرک است)، علائم کمبود، ابتدا بر روی برگ‌های جوان‌تر ظاهر می‌شوند. کمبود آهن شدیدا با خاک آهکی و شرایط بی‌هوازی و بعضا با افزایش میزان فلزات سنگین در ارتباط است. رایج‌ترین نشانه‌ی کمبود آهن زردی و رنگ پریدگی برگ‌های جوان (برگ‌های بالایی) است. با ادامه‌ی این وضعیت، کل برگ به رنگ پریدگی مبتلا می‌شود و نهایتا باعث بی‌رنگ شدن کل برگ می‌شود.
گاهی نواحی بی‌رنگ شده، تبدیل به نکروز می‌شوند. گیاه را تا قبل از سفیدی کامل برگ‌ها، می‌توان با دادن آهن درمان کرد. در دوره‌ی درمان گیاه، اول رگبرگ‌ها با تغییر رنگ به سبز روشن، شروع به ترمیم می‌کنند. این سبز شدن رگبرگ‌ها در طول درمان کمبود آهن مشاهده می‌شود که احتمالا بارزترین علامت در میان علائم مربوط درمان کبود مواد غذایی است.
چه عواملی باعث کمبود آهن در گوجه فرنگی می‌شود؟
در اثر زیاد بودن PH ومقدار آهک خاک، برگ‌های اغلب گیاهان به حالت رنگ‌پریدگی و یا زرد، شده و نشانه‌های کمبود آهن نمایان می‌شود. این وضعیت در اثر فشردگی و تهویه بد خاک (اکسیژن کم) بیشتر می‌شود.
عدم توازن و مقدار زیاد مواد غذایی دیگر در خاک مانند مس، روی، منگنز، منیزیم، ازت، پتاسیم، کلسیم، کروم و نیکل می‌تواند سبب بروز کمبود آهن در گیاهان شود.
آبیاری بیش از حد، هوای سرد، شدت نور خورشید، کمبود یا زیادی بیش از اندازه مواد آلی خاک، کاهش اکسیژن و افزایش مقدار گاز کربنیک، تمام این عوامل در ایجاد زردی ناشی از کمبود آهن گیاهان نقش دارند.
روش‌های برطرف نمودن کمبود آهن در گوجه فرنگی
همانطور که خواندید کمبود آهن در گوجه فرنگی حتی ممکن است موجب نابودی این گیاه شود. اما نگران نباشید. اگر به موقع کمبود آهن گوجه را برطرف کنید می‌توانید از خسارات احتمالی پیشگیری کنید. در ادامه برخی از روش‌های برطرف کردن کمبود آهن را به شما می‌گوییم.
آبیاری سبک با دفعات بیشتر
با استفاده از روش‌های آبیاری سبک با دفعات بیشتر، تهویه خاک بیشتر صورت می‌گیرد. ولی گاز کربنیک و بی‌کربنات کاهش می‌یابد. افزایش تهویه خاک با بهم زدن آن، مهمترین اقدام در برطرف کردن زردی برگ گیاهان در زمین‌های آهکی می‌باشد.
کاهش رفت و آمد ماشین‌آلات در زمین
رفت و آمد ماشین‌آلات، نباید هنگام مرطوب بودن زیاد خاک انجام شود. چون در این صورت، خاک فشرده شده و تهویه به خوبی انجام نمی‌شود. تا جایی که ممکن است، بایستی از رفت و آمد ماشین‌آلات کم کرد. عملیات شخم نیز باید در هنگام گاورو شدن خاک و در حد کافی انجام شود.
اضافه کردن مواد آلی به خاک
وقتی مواد آلی خاک کم باشد، پس از بارندگی و یا آبیاری، خاک فشرده شده و تهویه کاهش پیدا می‌کند. ولی اگر مواد آلی خاک به اندازه کافی باشد، خاک حالت اسفنجی پیدا کرده و فشردگی آن کاهش می‌یابد. مواد آلی را می‌توان از طریق کود دامی، کمپوست، کود سبز، لجن فاضلاب شهری و بقایای گیاهی تامین نمود.
کودهای دامی پوسیده شده، ترکیباتی هستند که حلالیت آهن را زیاد کرده و همچنین جذب آهن را به وسیله گیاه آسان‌تر می‌کنند. به طور کلی، هر ماده آلی که اولا بتواند نسبت کربن به ازت خاک را اصلاح کرده، ثانیا مقدار آهن مورد استفاده گیاهان زراعی را افزایش داده و PH خاک‌های آهکی را نیز پایین بیاورد، بسیار مفید خواهد بود.
مصرف گوگرد کشاورزی
به نظر می‌رسد عامل اصلی کمبود آهن در کشت صیفی‌جات، قلیایی بودن خاک باشد. زیرا جذب این عنصر هم‌مانند فسفر، منگنز، روی و بور وابسته به pH است.
برای اینکه اثرات گوگرد اصلاحی بروز کند، باید در محل مصرف آن رطوبت کافی را تامین نمود. در غیر این صورت نتیجه اصلاحی بروز نخواهد کرد. با اضافه کردن گوگرد به خاک‌های آهکی، PH آن کاهش یافته و بدین ترتیب علاوه بر رفع نیاز گوگرد، حلالیت آهن، فسفر، منگنز و روی هم زیاد خواهد شد. در نتیجه علائم کمبود آهن و حتی، کمبود روی و … تا حدودی برطرف می‌نماید.
بنابراین در برخی موارد، مثل اضافه کردن گوگرد به خاک‌های آهکی، پایین آوردن pH حتی به صورت موقتی می‌تواند یک راهکار جهت تامین آهن باشد. اگر چه این روش ممکن است خیلی سریع جواب ندهد و کافی نباشد.
مصرف کودهای کشاورزی
در مزارع باید به جای کودهای ازته نیترات و اوره، از کودهای سولفات آمونیوم استفاده کرد. کشاورزان عزیز توجه داشته باشند، که مصرف بیش از اندازه کودهای فسفره، موجب می‌شود تا گیاه به کمبود آهن مبتلا شود.
استفاده از کلات‌های آهن
برای کمبود آهن، خصوصا در خاک‌های آهکی، ترکیباتی شناخته شده است که اصطلاحا به آن‌ها کلات می‌گویند. یکی از خصوصیات مهم کلات این است که مانع رسوب آهن در این نوع خاک‌ها شده و به آسانی شرایط جذب آهن را برای گیاه فراهم می‌نماید. از کلات‌های آهن به عنوان کود آهن برای گوجه فرنگی استفاده می‌کنند.
اما برای برطرف نمودن سریع کمبود آهن می‌توان کلات آهن (EDTA) محلول‌پاشی کرد و در وهله بعدی یا سوکسترین آهن (FE- EDDHA) یا کلات آهن 6% از طریق آبیاری تزریق کرد.
تزریق اسید در خاک
در روش تزریق اسید به خاک جهت رهاسازی و قابل دسترس کردن آهن باید توجه داشت که از آنجایی که معمولا منگنز و روی و بور زودتر از آهن، رهاسازی و جذب می‌شوند، احتمال مسمومیت این سه عنصر وجود دارد. از طرف دیگر دادن کلات مقدار بیشتری آهن را در دسترس قرار می‌دهد.
در مناطقی مثل بوشهر و خوزستان که خاک‌های آهکی شایع است، از اسیدی کردن آبیاری توام با مصرف سولفات آهن برای گوجه فرنگی، در آبیاری قطره‌ای استفاده می‌کنند. چرا که می‌تواند کمبود آهن را جبران کند. از محلول‌پاشی سولفات آهن هم در آبیاری قطره‌ای استفاده می‌کنند. اما این روش موقتی ست و باید مرتبا آن را تکرارا کرد، چرا که محلول‌پاشی سولفات آهن (3 تا 4 در 1000 لیتر آب) دوام زیادی ندارد.
نکاتی درباره نحوه مصرف آهن
اضافه کردن سیتووت و یا مایع ظرفشویی (0/5 در 1000 لیتر) کارایی جذب آهن را افزایش می‌دهد.
مصرف کلات آهن در صورت نیاز، بایستی به همراه سایر کودهای دارای عناصر کم‌مصرف باشد، تا بتوان از این ماده غذایی نتایج مطلوب گرفت.
محلول‌پاشی با کودهای دارای عناصر کم‌مصرف، بهتر است هنگام عصر و یک روز قبل از آّیاری انجام گیرد تا مشکل سوختگی در برگ‌ها مطرح نشود.
دوام کلات در خاک به دلیل اینکه یک ترکیب آلی ست، زیاد نمی‌باشد. بنابراین در مصرف این کود باید دقت نمود و بلافاصله پس از مصرف، مزرعه را آبیاری نمایید تا ترکیب به سرعت روی ریشه توزیع و جذب گیاه شود.
آخرین دیدگاه‌ها