کود ماکرو پرمصرف چیست؟
کود ماکرو پرمصرف (Macro Nutrient) یا کود درشت مغذی برای رشد رویشی، رشد و توسعه ریشه، ایجاد مقاومت در برابر تنش‌های زنده و غیر زنده و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. ترکیبات اصلی کود ماکرو عمدتا شامل سه عنصر اصلی نیتروژن(N)، فسفر(P) و پتاسیم(K) به نسبت‌های مختلف هستند. این کودها متناسب با مراحل رشدی گیاه مورد استفاده قرار میگیرند و به عنوان کودهای NPK شناخته می‌شوند.
عنصرهای کلسیم(Ca)، منیزیم(Mg) و گوگرد(S) نیز جز عناصر اصلی و ثانویه محسوب می‌شوند. که به نسبت‌های مختلف در کودهای ماکرو پرمصرف، همراه با عناصر اصلی و یا به تنهایی به صورت کلاته مورد استفاده قرار میگیرند.
عناصر اصلی موجود در کودهای ماکرو جز عناصر درشت مغذی بوده و کمبود این عناصر در خاک بر رشد و عملکرد گیاهان تاثیر به سزایی دارد. بنابراین استفاده از کود ماکرو در طول فصل رشد می‌تواند کمبود عناصر درشت مغذی را تا حد زیادی جبران کند.
اهمیت استفاده از کودهای ماکرو چیست؟
مهم‌ترین عامل در ارتباط با تولید محصولات، عناصر غذایی است که در حفظ و حاصل‌خیزی خاک و پیشگیری از تخریب خاک موثرند. یکی از عوامل مهم که سبب افزایش تولید غذا در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، از ابتدای دوره انقلاب سبز شد، بهبود وضعیت تغذیه گیاهان از طریق مصرف کودهای شیمیایی به ویژه کود ماکرو و میکرو بوده است. بنابراین به منظور رسیدن به عملکرد بالا محصولات و امنیت غذایی بشر، بهتر است کودهای ماکرو پرمصرف در سبد تغذیه‌ای هر کشاورزی گنجانده شود.
مزایای کود ماکرو چیست؟
استفاده از کود ماکرو بسیار توصیه می‌شود. اما به راستی مزایای کود ماکرو چیست که تا این حد استفاده از کود ماکرو توصیه شده است. در ادامه به برخی از مزایای کودهای ماکرو یا درشت مغذی می‌پردازیم:
- کودهای ماکرو با نسبت‌های مختلفی از عناصر درشت مغذی فرموله می‌شوند، بنابراین متناسب با مراحل رشدی گیاه می‌توان از این کودها استفاده کرد.
- کودهای ماکرو هم زمان تمامی عناصر ماکرو را برای محصولات فراهم می‌کند به همین دلیل هزینه‌های خرید کود به حداقل می‌رسد.
- به دلیل انحلال پذیری بالای اکثرکودهای ماکرو در آب، می‌توان از آن‌ها در سیستم‌های آبیاری مختلف استفاده کرد.
- لازم به ذکر است که اختلاط این کودها با دیگر کودهای کشاورزی بلامانع می‌باشد.
انواع کود ماکرو
برای اینکه بتوانید بهترین و مناسب ترین کود را استفاده کنید لازم است انواع کود ماکرو را به خوبی بشناسید. در ادامه توضیح مختصری درباره انواع کود ماکرو را برای شما می‌نویسیم. انواع کود ماکرو عبارتند از:
- کودهای حاوی عنصر نیتروژن
- کودهای حاوی عنصر فسفر
- کودهای حاوی عنصر پتاسیم
- کودهای حاوی عنصر کلسیم
- کودهای حاوی عنصر منیزیم
کود ماکرو حاوی نیتروژن(N)
نیتروژن مهترین عنصر غذایی در تغذیه گیاهان است. نیتروژن تعیین کننده رشد رویشی گیاه است. بدون نیتروژن کافی رشد گیاه به مقدار بسیار زیادی کاهش می‌یابد. نیتروژن در گیاه به شدت متحرک بوده و به قسمت‌های درحال رشد منتقل می‌شود. نیتروژن در گیاه سبب افزایش گلدهی و به طبع افزایش میوه و عملکرد می‌شود.
نیتروژن در گلدهی، تشکیل میوه، میزان محصول، رسیدگی و رنگبندی میوه‌ها و مسائل فیزیولوژیک پس از برداشت در اکثر گیاهان دخالت دارد. نیتروژن عنصر اصلی در ساختار کلروفیل، آمینواسیدها، پروتئین‌ها، کروموزوم و نوکلوئیک اسیدها در گیاهان است. بنابراین یک عنصر کلیدی در رشد به حساب می‌آید. نیترات(NO-3) و آمونیوم(NH4+) دو منبع اصلی نیتروژن معدنی قابل جذب توسط گیاه محسوب می‌شوند. بیشتر آمونیوم در ریشه به ساختارهای آلی تبدیل می‌شود. این در حالی است که نیترات در آوندهای چوبی فعال بوده و در زمان نیاز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اولین علائمی که از کمبود نیتروژن مشاهده می‌شود، کاهش رشد رویشی گیاهان است. از آنجایی که نیتروژن عنصری متحرک محسوب می‌شود در اثر کمبود، برگهای مسن و پایین گیاه شروع به زرد شدن می‌کنند. این در حالی است که برگهای جوان سبز هستند. بنابراین منظره عمومی مزرعه یا باغ به زردی می‌گراید. همچنین ریزش جوانه‌های انتهایی شاخه‌های بارده، کاهش رشد میوه‌ها و کوچک شدن برگ‌ها از علایم کمبود نیتروژن می‌باشد.
کمبود نیتروژن در بوته خیار
تقسیم بندی کودهای حاوی نیتروژن
استفاده از کود نیتروژن تاثیر زیادی در رشد گیاه دارد. در ادامه به برخی از کودهای حاوی نیتروژن اشاره می‌کنیم و توضیحات مختصری درباره هر کود ارائه می‌دهیم.
کود اوره
کود اوره حاوی 6/46% نیتروژن است که در مقایسه با کودهای دیگر اسیدیته کمتری دارد. کود اوره تمایل به کلوخه شدن کمتر و نیتروژن قابل جذب بیشتری برای گیاهان دارد. همچنین یکی از پرمصرف ترین کودهای ماکرو ازته در بین کشاورزان است. از آنجایی که شکل دانه‌های آن بصورت سفید و شکری است به آن کود شکری یا سفید نیز می‌گویند. اوره به راحتی با کودهای فسفاته و پتاسیم قابل اختلاط است. به دلیل حلالیت بالا قابلیت اختلاط با سموم و محلول پاشی را دارد. این کار علاوه بر اینکه حجم عملیات کشاورزی را کاهش می‌دهد در کاهش هزینه‌ها نیز موثر است.
نیترات آمونیوم
حاوی 34 درصد نیتروژن است که نیتروژن را به دو صورت نیترات و آمونیوم در اختیار گیاه قرار می‌دهد. در خاک پایداری کمی دارد اما نیتروژن را به سرعت در اختیار گیاه قرار می‌دهد. اما به شدت رطوبت جذب کرده و کلوخه می‌شود. خطر دیگر نیترات آمونیوم خاصیت انفجاری آن است.
سولفات آمونیوم
دارای 20% نیتروژن به فرم آمونیوم و 24% گوگرد می‌باشد. این کود دارای خاصیت اسیدی است بنابراین مصرف آن در خاکهای آهکی مناطق خشک و نیمه خشک توصیه می‌شود. سولفات آمونیوم کمتر با آب شسته می‌شود. بنابراین می‌توان به صورت چالکود در اواخر فصل زمستان در اختیار درختان قرار گیرد.
نیترات کلسیم و نیترات پتاسیم
کودهای نیترات پتاسیم و نیترات کلسیم به دلیل پایین بودن درصد نیتروژن بیشتر در گلخانه‌هایی که کشت هیدروپونیک دارند به منظور تهیه محلول غذایی و جبران کمبود دو عنصر کلسیم و پتاسیم مورد استفاده قرار میگیرند.
- هیدرات آمونیوم
- کلسیم آمونیوم نیترات
- نیترات سدیم
خطرات مصرف بیش از حد نیتروژن
مصرف بیش از حد کودهای حاوی نیتروژن در گیاهان سبب ترد و آبدار شدن گیاه شده که این امر منجر به کاهش مقاومت گیاهان نسبت به بیماری‌ها و آفات می‌شود. همچنین سبب افزایش ورس در غلات خواهد شد.
مصرف بیش از حد نیتروژن در درختان میوه باعث تاخیر در گلدهی و تشکیل میوه می‌شود. در اواخر فصل رشد، موجب رشد شاخه‌های جوان و افزایش حساسیت و آسیب پذیری آن‌ها نسبت به سرمای زمستانه می‌شود. همچنین نیتروژن اضافی سبب اختلال در رنگبندی میوه‌ها به ویژه در درختان سیب می‌شود.
کود ماکرو حاوی فسفر(P)
فسفر عنصر اصلی در چرخه انتقال انرژی، ساختار مولکول‌های درشت، نظیر DNA و RNA می‌باشد. در گیاهان سبب ریشه زایی، افزایش راندمان فرایند گرده افشانی و تولید گل و میوه و بهبود کیفیت محصولات می‌شود. فسفر به صورت ترکیبات آلی فیتات در گیاه ذخیره می‌شود و به همراه سایر عناصر در ساختمان دانه گرده شرکت دارد. این عنصر در تشکیل بذر نقش اساسی داشته و به مقدار زیاد در بذر و میوه یافت می‌شود.
دو فرم PO2- و PO3- توسط گیاهان بیشترین جذب را دارد. این عنصر یکی از نامحلول ترین و کم تحرک ترین عنصر در خاک محسوب می‌شود. مناسب ترین PH خاک در جذب آن توسط درختان میوه 6.5 تا 7 است. فسفر دارای اثر رقابتی با سایر عناصر است. برای مثال افزایش بیش از حد فسفر در خاک سبب اختلال در جذب آهن و بروز علایم کمبود آن می‌شود. همچنین کلسیم زیاد در خاک جذب فسفر توسط گیاه را کاهش می‌دهد.
کمبود فسفر در گیاهان سبب ارغوانی یا آبی شدن برگ‌ها می‌شود. این علایم از نوک برگهای مسن شروع شده و به سمت برگهای جوان ترگسترش می‌یابد. در بعضی از گیاهان مانند گوجه فرنگی کمبود فسفر سبب ایجاد رنگ قرمز در قسمت زیرین برگ‌ها می‌شود. همچنین کمبود فسفر سبب تاخیر در گلدهی، کاهش توسعه سیستم ریشه و درنتیجه جذب آب و مواد مغذی کمتر و به طور کل عملکرد گیاه را به شدت کاهش می‌دهد.
در هنگام کمبود فسفر در بعضی از میوه‌ها، گوشت میوه نرم و شیره میوه بسیار ترش می‌شود، از طرفی خاصیت انبار داری میوه کاهش می‌یابد.
کودهای حاوی عنصر فسفر
فسفر نیز جزو مواد مغزی برای گیاه محسوب می‌شود. در ادامه به برخی از کودهای حاوی فسفر اشاره می‌کنیم.
دی آمونیوم فسفات
حاوی 46 درصد فسفر و 18 درصد نیتروژن قابل جذب می‌باشد که به صورت پیش کشت و در هنگام آماده سازی زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دیگر ویژگی‌های دی آمونیوم فسفات می‌توان به پایداری ازت مورد استفاده در آن اشاره کرد که به تدریج و طی فصل رشد توسط گیاه جذب می‌شود.
منوآمونیوم فسفات
حاوی 52 درصد فسفر و 12 درصد نیتروژن قابل جذب می‌باشد. استفاده از این کود برای خاکهای اسیدی توصیه نمیشود.
منوپتاسیم فسفات
این کود حاوی 52 درصد فسفر و 34 درصد پتاسیم است و از کودهای ماکرو پرکاربرد محسوب می‌شود. به صورت کلی کودهای حاوی فسفر به صورت پیش کشت و در زمان شخم استفاده می‌شوند.
سوپرفسفات تریپل
این کود در بین کشاورزان به کود سیاه معروف است. که حاوی درصد زیادی فسفر 46 درصد و 14 درصد کلسیم می‌باشد. انحلال پذیری بالایی در بین کودهای فسفاته دارد و به صورت گرانوله در دسترس کشاورزان قرار دارد.
کود ماکرو حاوی پتاسیم K
پتاسیم عنصری کلیدی و پرمصرف در گیاه به شمار می‌رود. این کود در اکثر فرایندهای متابولیکی گیاه از جمله فعال کردن آنزیم‌ها، ساخت پروتئین، فتوسنتز، تنظیم فشار اسمزی، بازو بسته کردن روزنه‌ها، انتقال مواد در آوند آبکش، توازن کاتیون و آنیون و مقاومت در برابر تنش‌ها نقش به سزایی دارد.
پتاسیم در درختان میوه سبب افزایش طعم، رنگ، قند و کیفیت میوه‌ها شده درنتیجه بازار پسندی این محصولات را بالا برده است. وجود پتاسیم کافی در برگ‌ها عمل فتوسنتز و جذب کلروفیل را بالا می‌برد. همچنین در برگ‌ها به طولانی شدن عمر آن‌ها کمک کرده و میزان تعرق را کاهش می‌دهد. در نتیجه در دوره تنش کمبود آب از پژمردگی سریع گیاه جلوگیری می‌کند. از طرفی وجود این عنصر در خاک سبب جذب بهتر آهن، فسفر و عناصر کم مصرف می‌شود.
علائم کمبود پتاسیم چیست؟
اولین علامت کمبود پتاسیم در گیاهان کاهش فاصله میانگره‌ها، کوتوله شدن گیاه و کاهش رنگ سبز تیره است که در شرایط کمبود شدید رنگ برنزه یا زرد در امتدد لبه برگهای مسن ایجاد می‌شود. کمبود پتاسیم سبب کاهش اندازه میوه‌ها و نازک شدن پوست میوه‌ها در مرکبات می‌شود. گیاهانی که کمبود پتاسیم دارند، معمولا از شادابی کمتری برخوردار هستند و در شرایط کم آبی به سهولت پژمرده می‌شوند.
در خاکهای اسیدی و خاکهای شنی کمبود پتاسیم بیشتر به چشم می‌خورد. از طرفی به دلیل حرکت کند پتاسیم در خاک بهتر است که این کود را به صورت پیش کشت و در زمان شخم به زمین اضافه کرد.
کودهای حاوی عنصر پتاسیم
در ادامه به برخی از کودهای حاوی پتاسه اشاره می‌کنیم. توضیح مختصری در مورد هر یک ارائه می‌دهیم تا شما بتوانید بهترین و مناسب‌ترین کود حاوی پتاسیم را انتتخاب و خریداری نمایید.
کود کلر پتاسیم
این کود حاوی 60 تا 62 درصد پتاسیم می‌باشد. مصرف زیاد آن به کشاورزان توصیه نمی‌گردد چرا که سبب ایجاد مسمومیت ناشی از یون کلر برای محصولات کشاورزی می‌شود.
کود سولفات پتاسیم (سولوپتاس)
حاوی 41 تا 44 درصد پتاسیم و 17 درصد گوگرد است که براحتی در آب حل شده بنابراین در سیستم آبیاری قطره‌ای و محلول پاشی قابل استفاده می‌باشد. از این کود می‌توان در کشت هیدروپونیک به منظور جبران کمبود پتاس و گوگرد استفاده کرد.
از خصوصیات بارز سولوپتاس می‌توان به شاخص نمک بسار پایین آن اشاره کرد. به همین دلیل بهترین کود برای مناطق در معرض شوری می‌باشد. یکی دیگر از خصوصیات سولوپتاس عاری بودن آن از کلرید می‌باشد. به همین دلیل برای بسیاری از محصولات که به یون کلر حساسیت زیادی دارند قابل استفاده می‌باشد.
نیترات پتاسیم
این کود حاوی 38 درصد پتاسیم و 14 درصد ازت می‌باشد. حلالیت بالایی دارد و گلدهی و میوه دهی را افزایش می‌دهد. در تمام مراحل رشدی گیاه قابل استفاده می‌باشد.
قیمت کود ماکرو و میکرو چقدر است؟
قیمت کود ماکرو به عوامل متعددی بستگی دارد. از جمله عوامل موثر در قیمت کود ماکرو می‌توان به قیمت ارز، خارجی یا داخلی بودن کود،فصل خرید، وزن بسته بندی و نوع کود(مایع یا گرانوله) اشاره داشت. جهت دریافت مشاوره و خرید کود ماکرو و میکرو می‌توانید به هر یک از محصولات مربوطه مراجعه نمایید.
کودهای حاوی کلسیم Ca
کلسیم عنصر اصلی و ثانویه در تغذیه گیاهان است. این عنصر به عنوان تنظیم کننده تعادل و تناسب مواد غذایی در گیاه شناخته می‌شود. کلسیم در گیاه سبب پایداری دیواره سلولی آن می‌شود. در واقع در گیاهانی که غلظت کلسیم بالا است، مقدار پکتات کلسیم برگ زیاد است. همین امر سبب مقاومت بافت‌های گیاه در برابر تخریب آنزیمی می‌شود. مقدار پکتات کلسیم دیواره سلولی از لحاظ میزان حساسیت بافتها به آلودگی‌های قارچی و باکتریایی و نیز رسیدگی میوه دارای اهمیت می‌باشد.
کمبود کلسیم در برگهای جوان سبب جمع شدن و به پایین پیچ خوردن آن‌ها می‌شود. یکی از علایم مشخص کمبود کلسیم در گیاهان سست شدن دیواره سلولی و متلاشی شدن بافت‌های مختلف از جمله ریشه، ساقه و برگ‌هاست. کمبود کلسیم در گوجه فرنگی، فلفل و خیار سبب بیماری پوسیدگی گلگاه می‌شود.
بیماری پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی ناشی از کمبود کلسیم
از کودهای حاوی کلسیم می‌توان به انواع نیترات‌های کلسیم و کلات‌های EDTA و IDHA اشاره کرد. با توجه به شرایط اقلیمی ایران و قدرت تحرک کم کلسیم در گیاه، محلول پاشی با دزهای بالا برای نیترات کلسیم عموما توصیه نمیشود. ولی در صورت نیاز می‌توان نیترات کلسیم را حداکثر با دز 2 در هزار بر روی میوه‌ها در شرایط هوای خنک محلول پاشی کرد.
کودهای حاوی منیزیم Mg
منیزیم از دیگر عناصر مهم و ضروری برای گیاهان می‌باشد. این عنصر به صورت یون Mg2+ توسط گیاهان جذب می‌شود. این عنصر تنها عنصر فلزی موجود در ساختمان کلروفیل است. منیزیم در گیاهان در ساخت پروتئین به خوبی عمل می‌کند. همچنین در فعال سازی آنزیم‌ها و فسفریلاسیون و فتوسنتز نقش ایفا می‌کند. منیزیم در نقل و انتقال فسفر و فعال سازی آنزیم‌های انتقال انرژی(ATP) نقش مهمی ایفا می‌کند. کمبود ناشی از منیزیم را می‌توان با کودهای سولفات منیزیم، نیترات منیزیم و کلات‌ها جبران کرد.
نیترات منیزیم
حاوی 15 درصدMgO و 28 درصد SO3 می‌باشد. این کود خاصیت انحلال پذیری زیادی دارد. همچنین به دلیل درصد بالای سولفات بیشتر در خاکهای آهکی قابل استفاده است. این کود را نباید با کودهای فسفاتی ترکیب کرد.
زمان و نحوه استفاده از کودهای ماکرو
توصیه ما به شما برای استفاده از هر نوع کود ابتدا انجام آزمایش خاک و سپس مشاوره گرفتن از یک کارشناس کشاورزی است.
کودهای ماکرو معمولا به صورت خاک مصرف، استفاده می‌شوند. در باغات به صورت چالکود در سایه انداز درخت و یا به صورت آب آبیاری مورد استفاده هستند. در مزارع به هنگام آماده سازی زمین قبل از کشت و یا به صورت سرک در طول دوره رشد گیاه استفاده می‌شوند.
در گلخانه‌ها متناسب با سیستم گلخانه که خاکی باشد یا هیدروپونیک به صورت نواری کنار گیاه یا آب آبیاری و تهیه محلول غذایی استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که مقدار استفاده از کودهای ذکر شده بسته به سن گیاه، مرحله رشدی و نوع کود متفاوت است.
